Groenafval: bomen besmet met roetschorsschimmel

De esdoorn is extra gevoelig voor besmetting door de schimmel na langdurige droogte en hoge temperaturen en de gevolgen komen dus vooral voor in de nazomer.  
In deze periode kan de aangetaste boom sterk verdorren. Daarnaast zijn er roetachtige plekken zichtbaar op de stam en de takken, daar waar de bast is verdwenen. Dit geeft aanleiding tot het afsterven van eerst de kroon en later de gehele boom.  
Bij het afsterven ontstaan er enorme hoeveelheden zwart-grijze sporen aan de binnen- en buitenkant van de bast. Bij het afzagen zien we een vlekkerige verkleuring in het hout. 

Roetschorsschimmel is een schimmel die vroeger vooral aangetroffen werd op stookhout dat lag te drogen. De laatste jaren komen er steeds meer meldingen van de schimmel op levende bomen. 
Het feit dat het nu meer en meer voorkomt, heeft te maken met de warmere en drogere periodes die we de voorbije zomers gekend hebben. 
Uit onderzoek blijkt dat de schimmel latent aanwezig is in een aanzienlijk deel van de esdoornpopulatie. Veel schijnbaar gezonde esdoorns dragen dus ook de roetschorsschimmel in zich. Het kappen van bomen levert dus maar een beperkte bijdrage in het beheersen van de infecties, maar wordt vooral gemotiveerd door de negatieve impact op de gezondheid van personen die mogelijk in contact zouden komen met de aangetaste bomen.  
De sporen van de schimmel verspreiden zich met de wind. Mensen die met deze sporen in aanraking komen kunnen longaandoeningen krijgen, meer bepaald ontstekingen in en rond de longblaasjes. Symptomen zijn benauwdheid, hoesten, koorts en algemene malaise. 
Wanneer er geen blootstelling meer is, verdwijnen ook de klachten. 
Anders is het bij mensen die langdurig aan de sporen worden blootgesteld, oa boomverzorgers. Bij hen zou zich een blijvende longaandoening kunnen ontwikkelen. 
Er zijn nog andere schimmels die een min of meer vergelijkbare schade aan hout kunnen veroorzaken. Het is vooral de roetschorsschimmel die de gezondheid van de mens in gevaar kan brengen.  

In overleg met ILVO, Agentschap Natuur en Bos, INBO en Sciensano werden een aantal beheersmaatregelen uitgewerkt. 
Het beheer hangt af van de situatie waarin het besmette hout voorkomt:  

• de boom moet nog geveld worden; 

• het hout bevindt zich op het recyclagepark;  

• het stookhout ligt bij particulieren thuis. 

Heel veel esdoorns zijn reeds besmet met de schimmel. De besmetting komt pas tot uiting wanneer de omstandigheden voor de boom moeilijk worden (droogte en warmte). 
Afhankelijk van de locatie waar de boom zich bevindt, moeten gerichte maatregelen worden genomen:  
Op drukke plaatsen: 

• de bomen vellen en afvoeren; 

• liefst vellen wanneer het vochtig weer is;  

• als er door weersomstandigheden lang gewacht moet worden, kan de omgeving afgesloten worden of gespecialiseerde bedrijven kunnen tijdens de afbraakwerken watergordijnen aanleggen om stofhinder te voorkomen. De brandweer en Civiele Bescherming doen geen interventies bij het vellen van besmette bomen; 

• boom afvoeren naar een biomassacentrale (zie verder); 

Op een afgelegen plaats: 

• boom vellen, maar ter plaatse laten liggen 

In een particuliere tuin: 

• vellen overlaten aan professionele boomverzorger;   

• indien de particulier beschikt over een houtkachel kan dit houtafval gebruikt worden als stookhout (zie punt 5), anders moet het besmette hout afgevoerd worden naar een biomassacentrale.  

Op het recyclagepark 
 het besmet hout wordt niet aanvaard op recyclageparken; 

• wanneer blijkt dat er toch besmet hout aangeleverd werd, moet dit uitgesorteerd en verwijderd worden (instructies zie verder);  

• let op, ook hier moeten de mensen die het houtafval hanteren zich beschermen (zie volgende vraag). 

Besmet (brand)hout bij een particulier  
het grootste verspreidingsgevaar bestaat tijdens het hanteren; 

• vandaar de oproep om het hout, met zo weinig mogelijk handelingen naar een kachel te brengen en te verbranden;  

• opgepast! Het besmette hout niet binnen opslaan in afwachting van verbranding! 

• klief het brandhout eerst alvorens het op te slaan, op die manier is de schors weg of los en zal de roetschorsschimmel zich niet verder ontwikkelen. 

Hoe moet ik me beschermen bij het vellen of verzagen van een besmette boom? 

Zorg allereerst voor veilige werkkledij wanneer u een boom velt of verzaagt: veiligheidsbroek, helm, handschoenen, veiligheidsschoenen. 
Voorzie daarnaast minstens een mondmasker (type FFP3) en een veiligheidsbril. De sporen zijn fijn stof waartegen je best ogen en luchtwegen beschermt. 
Of u ook een overall of specifieke schoenen moet aantrekken, hangt af van de omvang van het werk en van de voorschriften van de aannemer. 

Materiaalrecyclage van besmette bomen (compostering, spaanplaatproductie) is niet mogelijk. Bij compostering bestaat het risico dat de schimmel zich verspreidt via de compost. Bij spaanplaatproductie zorgen de kleurafwijkingen van het besmette hout voor kwaliteitsproblemen. 
Een volgende stap in de verwerkingshiërarchie is verbranden met energierecuperatie.  

• verbranden in een biomassacentrale is het meest energie-efficient; er zijn wel technische beperkingen met betrekking tot stukgrootte; 

• verbranden in een huisvuilverbrandingsinstallatie is minder energie-efficient en heeft ook technische beperkingen qua capaciteit en stukgrootte.   

• Verbranden in uw houtkachel 

• verbranden in open lucht is geen geschikte verwerkingsoptie; bij open vuren ontstaat een thermiek van warme lucht dat zorgt voor verspreiding van de sporen; bovendien wordt de energie van het hout niet teruggewonnen. 

Voor zover u zelf geen houtkachel hebt voor het eigen besmette hout, heeft verbranden in een biomassacentrale de voorkeur op het verbranden in een huisvuilverbrandingsinstallatie of in open lucht. 

Met roetschorsschimmel besmet afvalhout moet in Vlaanderen verbrand worden in een biomassacentrale. Vervoeren en vershredderen moeten gebeuren onder gecontroleerde omstandigheden waarbij enerzijds verspreiding van de schimmel maximaal vermeden wordt en anderzijds de gezondheid van de mensen die in aanraking komen met de besmette bomen maximaal beschermd wordt. Bij het shredderen kan meestal eenvoudig een watergordijn op de shredder geplaatst worden. 
2Valorise (Ham) 
Bomen kunnen ofwel geshredderd aangevoerd worden of kunnen ter plaatse bij 2Valorise geshredderd worden. Het shredderen bij 2Valorise gebeurt onder gecontroleerde omstandigheden. 
(de bomen moeten aangeleverd worden in stukken van max. 1,5 meter) 
A&S (Oostrozebeke) 
Bomen moeten geshredderd aangeleverd worden. De voorwaarden waaraan voldaan moet worden, zijn vastgelegd als P63 norm (oa lengte+breedte+dikte is max. 12 cm).  
A&U (Wielsbeke) 
Bomen moeten geshredderd aangeleverd worden. De voorwaarden waaraan voldaan moet worden, zijn vastgelegd als P63 norm (oa lengte+breedte+dikte is max. 12 cm).