De klimaatvoetafdruk van een duurzaam tegenover een fast fashion T-shirt

De Europese consumptie van textiel heeft de vierde grootste impact op milieu en klimaatverandering, na voeding, huisvesting en mobiliteit. Textielconsumptie zit bovendien in de top drie van factoren die het meeste druk leggen op water- en landgebruik en in de top vijf van het gebruik van grondstoffen en de uitstoot van broeikasgasemissies. De wijze waarop we onze kleding produceren en gebruiken kan dus bijdragen aan de reductie van wereldwijde CO2 emissies. 

Zo heeft een duurzaam geproduceerd T-shirt een veel kleinere klimaatvoetafdruk dan een ‘fast fashion’ T-shirt. Extra (circulaire) maatregelen zoals het T-shirt minder vaak wassen en de levensduur ervan verlengen, kunnen de klimaatvoetafdruk van het T-shirt verder verlagen. Belangrijk hierbij is om niet enkel naar de territoriale emissies (veroorzaakt in België/Vlaanderen) te kijken, maar naar de wereldwijde emissies. Dit wordt hier geïllustreerd door de klimaatimpact te berekenen van een milieu-intensief product, nl. een T-shirt. 

De OVAM voert al vele jaren beleid over en onderzoek naar duurzaam en circulair ontwerp en gebruik van textiel. Zo ondersteunen we hergebruik van grondstoffen en materialen door selectieve inzameling en verfijnde recyclage en hergebruik van afgedankte kledij en textiel via de erkende kringloopcentra in Vlaanderen. Ook delen, ruilen en herstellen moedigen we aan. Onder impuls van de in 2022 gelanceerde EU textielstrategie zal dit beleid nog versterkt worden. De Europese Commissie heeft verschillende acties voorgesteld om de impact van textiel te verminderen: nieuwe ontwerpeisen, regelgeving rond greenwashing en regels om overproductie tegen te gaan.

Figuur 1 toont de klimaatimpact van de hele levenscyclus (productie, gebruik en ‘eindeleven’) van twee T-shirts:
 

• een ‘fast fashion’ T-shirt geproduceerd in China (100 % ‘virgin’ katoen, 190 g), gebruikt in België/Vlaanderen met een korte levensduur;
• een duurzaam T-shirt (deels) geproduceerd in België/Vlaanderen (100 % ‘virgin’ organisch katoen, 224 g), gebruikt in België/Vlaanderen, met een langere levensduur (nl. één duurzaam T-shirt vervangt vijf ‘fast fashion’ T-shirts). 

De berekeningen vertrekken van een Zweedse publicatie over de relatieve impact van een generisch katoenen T-shirt in de verschillende levensfasen (Sandin et al., 2019). Vervolgens werd het Zweedse model aangepast om een ‘fast fashion’ en een duurzaam T-shirt te modelleren. 

De resultaten zijn steeds opgesplitst in niet-biogene (afkomstig van verbranding van fossiele brandstoffen) en biogene (afkomstig van verbranding van hout of biobrandstoffen) CO2 emissies, alsook naar de locatie waar emissies plaatsvinden (in België/Vlaanderen (territoriale emissies) of buiten België/Vlaanderen). De emissies in en buiten België/Vlaanderen samengeteld vormen de wereldwijde emissies of voetafdruk-emissies. De figuren tonen de resultaten als ‘relatieve bijdrage aan klimaatverandering’, waarbij alle resultaten worden geschaald t.o.v. de impact van de hoogste bijdrager. 
 

Uit Figuur 1 blijkt duidelijk dat de globale emissies van een duurzaam T-shirt lager zijn dan deze van een ‘fast fashion’ T-shirt. Het aandeel territoriale emissies van een duurzaam T-shirt stijgt wel omdat de productie in België/Vlaanderen plaatsvindt, zoals ook te zien is in Figuur 2. Gezien de gebruiksfase en eindeleven-fase beide in België/Vlaanderen plaatsvinden, toont Figuur 2 enkel de productiestappen. 

Katoenplanten nemen CO2 op uit de lucht tijdens hun groei, dit komt overeen met een negatieve biogene CO2 ‘uitstoot’ op de figuren. Tijdens het productieproces van organische katoenvezels wordt er veel minder niet-biogene CO2 uitgestoten dan bij traditionele katoenvezels. Bij de productiestappen komen biogene emissies vrij, door de verbranding van het productieafval. Er zijn ook biogene emissies gelinkt aan het gebruik van elektriciteit, door de aanwezigheid van biomassacentrales, maar deze zijn veel kleiner dan de emissies van verbranding.

De gebruiksfase komt overeen met vijftien wasbeurten (en drogen en strijken). Voor de vijf ‘fast fashion’ T-shirts, zijn dit dus drie wasbeurten per T-shirt. Het water- en elektriciteitsgebruik van een volledig gevulde wasmachine wordt verdeeld over alle kledingstukken op basis van het gewicht. Omdat het duurzame T-shirt meer weegt dan het ‘fast fashion’ T-shirt, is de relatieve bijdrage van de gebruiksfase hoger voor het duurzame T-shirt. 

Deze figuren illustreren het belang van het onderscheid tussen het territoriale (enkel emissies in België/Vlaanderen) en het voetafdrukperspectief (globale of wereldwijde emissies)bij de analyse van de klimaatimpact van een product. De productie van een duurzaam T-shirt heeft een veel kleinere wereldwijde klimaatimpact (voetafdruk) dan de productie van een ‘fast fashion’ T-shirt. Als we enkel kijken naar de territoriale emissies (veroorzaakt in België/Vlaanderen) brengt de productie van een duurzaam T-shirt meer territoriale emissies met zich mee vergeleken met een ‘fast fashion’ T-shirt.

In de vergelijking van het ‘fast fashion’ en duurzame T-shirt verschilt de samenstelling van het T-shirt en de locatie van productie. De CO2 uitstoot per opgewekte kWh is verschillend voor de elektriciteitsmix van China en België. De Belgische elektriciteitsmix zorgt voor een lagere (relatieve) bijdrage aan klimaatverandering van het T-shirt dan de Chinese elektriciteitsmix. Maar de duurzame aanpak zorgt wel voor een grotere reductie van de klimaatimpact dan de elektriciteitsmix.

Bijkomende maatregelen kunnen de emissies van een duurzaam T-shirt verder reduceren. Een eerste maatregel is minder of milieuvriendelijker wassen gezien de gebruiksfase een grote bijdrage heeft aan de totale impact (64 %). Een andere maatregel is het verlengen van de levensduur van het duurzame T-shirt, bijv. door het T-shirt aan te bieden op de tweedehandsmarkt. 

De volgende vijf scenario’s werden geanalyseerd (scenario 1 en 2 zijn hetzelfde als hierboven; alle scenario’s worden berekend op een totale levensduur van 60 draagbeurten):

1. ‘Fast fashion’ T-shirt, geproduceerd in China, gebruikt in België/Vlaanderen. Er zijn 5 T-shirts (elk 190 g) nodig om dezelfde levensduur te verkrijgen als een duurzame T-shirt (10 T-shirts voor 60 draagbeurten en 30 wasbeurten);
2. Duurzaam T-shirt, geproduceerd in België/Vlaanderen (224 g) (2 T-shirts voor 60 draagbeurten en 30 wasbeurten);
3. Duurzaam T-shirt, geproduceerd in België/Vlaanderen, gekocht door een milieubewuste consument. Deze consument gaat te voet/met de fiets naar de winkel, waardoor de bijdrage van distributie kleiner wordt. Bovendien laat de consument het T-shirt buiten luchten, waardoor dit 4 keer gedragen kan worden alvorens het te wassen (2 T-shirts voor 60 draagbeurten en 15 wasbeurten);
4. Duurzaam T-shirt, geproduceerd in België/Vlaanderen, met een langere levensduur (1 T-shirt voor 60 draagbeurten en 30 wasbeurten); 
5. Duurzaam T-shirt, geproduceerd in België/Vlaanderen, met een langere levensduur, gekocht door een milieubewuste consument (1 T-shirt voor 60 draagbeurten en 15 wasbeurten). 

De resultaten worden in Figuur 3 getoond relatief t.o.v. het scenario met de grootste bijdrage. Door het grote verschil tussen scenario 1 en 2 worden de resultaten van scenario 2 tot 5 ook apart getoond in de rechtse figuur, relatief t.o.v. scenario 2.
De klimaatvoetafdruk van een duurzame T-shirt wordt in scenario 3 verder verlaagd door een milieubewuste consument die het T-shirt minder vaak wast en te voet of met de fiets naar de winkel gaat. Er is eveneens een (weliswaar kleinere) reductie in de klimaatimpact in scenario 4 door het T-shirt langer te gebruiken, bijvoorbeeld door verkoop op de tweedehandsmarkt. Een gecombineerd scenario van een duurzaam T-shirt, gebruikt door een milieubewuste consument met een langere levensduur heeft de laagste klimaatvoetafdruk (scenario 5). 
 

Meer informatie over de link tussen CE en klimaatverandering

Om de bijdrage van de circulaire economie aan het klimaatbeleid zichtbaar te maken, bracht de OVAM in 2018 informatie uit eigen en externe studies samen in een achtergrondrapport. De 7 belangrijkste boodschappen over circulaire economie en klimaat staan ook overzichtelijk samengevat in een korte brochure.

In 2021 volgde een tweede brochure die het verband tussen circulaire economie en klimaat verder onderbouwt met bijkomende studies die de OVAM liet uitvoeren. Zo werden 10 nieuwe boodschappen over circulaire economie en klimaat geformuleerd. 

Beide brochures en het achtergrondrapport kunt u raadplegen op deze webpagina.

Ecodesign criteria voor consumententextiel

De OVAM gaf aan Centexbel de opdracht om na te gaan welke ecodesign criteria de grootste impact hebben op de duurzaamheid en circulariteit van consumententextiel (kleding, linnen, gordijnen…). Levensduurverlenging van textielproducten bleek op de korte termijn de grootste impact te hebben. Daarna volgen het sluiten van de kringloop en duurzame productie. Binnen het criterium levensduurverlenging bleek kwaliteit het zwaarst door te wegen. Maar ook repareerbaarheid en onderhoud zijn van belang om onze kleding langer te laten meegaan.
 

VITO (2022), Resultaten JP 2022 taak 3: illustreren verschil territoriale emissies versus voetafdrukemissies, PowerPoint

Sandin G., Roos S., Spak B. and Zamani B. (2019) Environmental assessment of Swedish clothing consumption – six garments, sustainable futures, Technical Report