Zwerfvuil aanpakken

Digitaal statiegeld


Op 23 december 2022 heeft de Vlaamse regering beslist om in 2025 een statiegeldsysteem in Vlaanderen/België te introduceren. Vlaanderen wil het  digitaal statiegeldsysteem evalueren. In de loop van 2023 moet op het terrein aangetoond worden dat het digitale statiegeldsysteem kan voldoen aan de voorwaarden uit de conceptnota Vlaamse regering inzake de invoering van een statiegeldsysteem in Vlaanderen.

Eind januari 2023 werd daarom een projectoproep gelanceerd. 14 organisaties hebben naar aanleiding daarvan een voorstel ingediend. Drie voorstellen (Unbox, Twintag/Verhaert/Cegeka en DDRS Alliance) worden door de stuurgroep verder meegenomen in het piloottraject digitaal statiegeld. Zij krijgen de komende maanden de kans om hun voorstel uitgebreid te testen in een gesloten, halfopen en open testomgeving. DDRS Alliance test niet in een gesloten omgeving.

De pilootprojecten digitaal statiegeld in een gesloten omgeving:

Verloop en evaluatie

Na de testen in de gesloten omgeving, zullen in een volgende fase ook testen met digitaal statiegeld gebeuren in een halfopen (bijvoorbeeld een vakantiepark waar men zowel binnen als buiten consumeert) en open omgeving (op het niveau van een stad of gemeente). De bedoeling is om de verschillende componenten in realistische omstandigheden en met steeds meer variabelen te toetsen. De impact op het zwerfvuil is één van de voornaamste onderzoeksvragen in het hele traject. Hierop wordt in de volgende fases van de pilootprojecten ingegaan, wanneer er wordt getest in meer open omgevingen waar zwerfvuil voorkomt.  

De finale evaluatie moet de Vlaamse regering eind dit jaar toelaten om een onderbouwde beslissing te nemen, in samenspraak met de andere gewesten. In Wallonië loopt een studie besteld door minister Tellier over de verschillende mogelijke scenario’s voor statiegeld. Ook daar worden, in overleg met kabinet, specifieke pilootprojecten georganiseerd die beantwoorden aan de bezorgheden en aandachtspunten in het Waalse Gewest. 

Persberichten digitaal statiegeld

Veelgestelde vragen over digitaal statiegeld

Wanneer zal er een statiegeldsysteem voor flesjes en blikjes komen?

Op basis van een conceptnota van de Vlaamse Regering gaat Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir onderhandelen over de invoering van een statiegeldsysteem in Vlaanderen/België. Het streefdoel is om in 2025 een statiegeldsysteem te implementeren. 

Welk soort statiegeldsysteem (klassiek of digitaal) zal er komen?

Momenteel is er nog geen beslissing gevallen over welk soort statiegeldsysteem er komt. In de loop van 2023 moet op het terrein worden aangetoond dat het digitaal systeem kan voldoen aan de gestelde voorwaarden. Als er onoplosbare problemen naar voor zouden komen in het digitaal systeem, dan zal alsnog een ander systeem worden opgelegd om in 2025 operationeel te zijn.

Wat is het verschil tussen een digitaal en klassiek statiegeldsysteem?

Bij digitaal statiegeld zal elk drankblikje of -flesje een unieke code bevatten die u scant (na consumptie). Het blikje of flesje gooit u daarna in de blauwe zak of in de daartoe bestemde openbare vuilnisbak. Om het statiegeld te kunnen ontvangen, moet u ook de specifieke code op de blauwe zak of op de specifieke openbare vuilnisbak inscannen. Pas daarna wordt het bedrag teruggestort op uw bankrekening. 
Bij klassiek statiegeldsysteem brengt u de drankblikjes en -flesjes naar een inleverpunt in de winkel. Via de inlevermachine in de winkel kan u het statiegeld terugvorderen. 

Wat als ik geen smartphone heb of wil gebruiken?

Als u geen smartphone gebruikt, wordt er een thuisscanner voorzien. U kan daarmee de unieke code op de lege drankverpakkingen en de blauwe zak of specifieke openbare vuilnisbak scannen, en zo het betaalde statiegeld teruggestort krijgen op uw rekening. 

Komen er overal in Vlaanderen openbare vuilnisbakken voor het inleveren van drankblikjes en -flesjes?

Fost Plus onderzoekt of een digitaal statiegeldsysteem mogelijk is op verschillende vlakken. De inzameling op het openbaar domein is hier een onderdeel van. Hiervoor werkt Fost Plus momenteel aan een aantal bevragingen met o.a. lokale besturen over de ervaringen met vuilnisbakken. Uiteraard zullen er bij een digitaal systeem in elk geval voldoende openbare vuilnisbakken voor het inleveren van drankblikjes en -flessen moeten komen met een aangepaste spreiding over het grondgebied.

Hoe krijg ik mijn betaald statiegeld terug?

Nadat u de lege verpakking en de blauwe zak of vuilnisbak hebt gescand, krijgt u het statiegeld op uw bankrekening teruggestort.

Hoe wordt ervoor gezorgd dat er niet kan gefraudeerd worden?

Geen enkel systeem is 100% bestand tegen mensen die er misbruik van willen maken. Door het statiegeld digitaal te maken, zullen we misbruik maximaal moeten tegengaan met technische oplossingen. Er wordt gewerkt aan digitale regels om digitaal misbruik te ondervangen. 

Wat weerhoudt mij om de lege drankverpakking alsnog op de grond te gooien?

Noch een klassiek statiegeldsysteem noch een digitaal systeem zijn 100% bestand tegen mensen die er misbruik van willen maken of er niet aan willen deelnemen. In geval van een digitaal systeem zullen we het misbruik moeten tegengaan met digitale en technische oplossingen.

Zijn mijn gegevens veilig?

Dat behoort tot één van de onderzoek topics om ervoor te zorgen dat het systeem en iedereen zijn persoonlijke gegevens maximaal beveiligd zijn. Het systeem wordt volledig in regel met de GDPR-wetgeving opgezet en houdt dus alleen de persoonlijke gegevens bij die nodig zijn om het systeem te doen draaien, en niet meer. Die beveiliging van persoonsgegevens gebeurt in nauwe samenwerking en in alle transparantie met de bevoegde autoriteiten en andere betrokken partijen.

Kunnen personen die graag zwerfvuil rapen dan het statiegeld innen bij een digitaal systeem?

Als de code al ontwaard is, krijgt die persoon het statiegeldbedrag niet terug. Er wordt wel werk gemaakt van een andere soort beloning voor vrijwillige opruimers, evenals voor andere types zwerfvuil. Indien de code nog niet ontwaard is, kan die persoon dit wel innen.

Hoe moet het werken op evenementen?

In principe zal men op evenementen geen wegwerp drankverpakkingen meer krijgen op termijn, omdat de inzet van herbruikbare bekers verplicht is sinds 2023. Het verbod op drankblikjes en -flessen op evenementen start in 2025. Dit is ook het jaar waarin statiegeld wordt ingevoerd. 

Wie zal het statiegeldsysteem betalen?

De bedrijven die drankverpakkingen op de markt brengen, dragen de kosten om een statiegeldsysteem op te zetten. Dit is het geval zowel bij een digitaal als bij een klassiek statiegeldsysteem.

Hoeveel zal het statiegeld mij kosten?

De exacte prijs van het digitaal statiegeld ligt nog niet vast maar zal rond de 25 cent liggen per drankblikje of -flesje. Bij correcte afgifte ontvangt u dit uiteraard terug, zodat het statiegeldsysteem u financieel niets kost. 

Wat zijn de pilootprojecten en wat is de timing?

De Vlaamse Regering heeft beslist om het digitaal systeem ten gronde te testen op het terrein. Er was hiervoor een open oproep van OVAM. Om deze pilootprojecten op te zetten en op te volgen werd een stuurgroep en een klankbordgroep met een adviserende rol opgezet. Per kwartaal wordt gerapporteerd aan het Vlaams Parlement over het verloop van de pilootprojecten.

De eerste pilootprojecten liepen in het tweede kwartaal 2023 (bij KBC hoofdkantoor en Corda Campus Hasselt). Van september tot en met oktober 2023 worden de pilootprojecten opgeschaald. Er lopen er dan twee in Center Parcs De Haan/Wenduine en Bobbejaanland.

Zwerfvuil is veel meer dan drankverpakkingen alleen. Waarom zoveel inspanningen voor slechts een deel van het zwerfvuil?

Het is de ambitie van de betrokken bedrijven om elke drankverpakking die ze op de markt brengen, terug te krijgen om te recycleren. Om dit te bereiken, zijn extra inspanningen nodig zoals digitaal statiegeld. Dit nieuwe systeem is een van de pijlers van een ruimer en geïntegreerd plan om alle zwerfvuil tegen te gaan. 

Is digitaal statiegeld geen vertragingsmechanisme?

Nee, het doel is net om te onderzoeken of digitaal statiegeld kan ingevoerd worden vanaf 2025. Dat is in lijn met de ambities van de bevoegde ministers. De sector heeft digitaal statiegeld uitgebreid onderzocht in een haalbaarheidsstudie die ze verder ontwikkelen aan de hand van een stappenplan waaronder pilootprojecten op het terrein. 

Wat is het standpunt over de studie van Waals Minister van Leefmilieu Céline Tellier over statiegeld?

Elk initiatief dat de strijd tegen zwerfvuil opvoert, wordt toegejuichd. Onderzoeksbureau RDC onderzoekt op vraag van minister Tellier drie mogelijke scenario’s voor statiegeld, waaronder de digitale variant. Het Vlaamse en Waalse Gewest zijn in nauw overleg over het dossier en delen de bevindingen. Het is de bedoeling om later dit jaar in Wallonië ook specifieke pilootprojecten op te zetten om de regionale specificiteit in rekening te nemen. 

Komt er statiegeld in Vlaanderen of in heel België?

Net zoals de blauwe zak, zal ook het statiegeldsysteem in heel België ingevoerd worden. 
 

Hoe kan een digitaal systeem de zuiverheid van de stroom verzekeren? En kan het systeem dan voldoen aan de Europese normen voor plastic voor levensmiddelen (93%) die nodig zijn om nieuwe flessen met gerecycleerd materiaal te maken?

De huidige samenstelling van onze PET-flessenstroom voldoet aan de Europese vereisten.
De PET-balen die gemaakt worden in de Belgische sorteercentra hebben een gemiddelde zuiverheid van 98,7%. Dat is een pak beter dan die van andere Europese landen, waaronder ook landen met statiegeld.
Digitaal statiegeld verandert niets aan de ingezamelde stroom van PET-flessen en drankblikjes, zoals nu ingezameld via de blauwe zak. Het zal wel een rol spelen in het sorteergedrag in de publieke ruimte. Zo kunnen er nog meer PET-flessen en blikjes selectief worden ingezameld voor recyclage.
 

Waarom zijn er nog niet overal vuilnisbakken op het openbaar domein die ontdubbeld zijn?

Het is op meerdere plaatsen in de openbare ruimte al mogelijk om te sorteren. Het aantal plaatsen neemt ook toe, maar ontdubbelde vuilnisbakken zijn er zeker nog niet overal. In geval van invoering van het digitaal statiegeld, zal die trend versnellen.

Wie installeert die nieuwe vuilnisbakken?

De bedrijven die drankverpakkingen op de markt brengen, dragen de kosten voor het opzetten van het statiegeldsysteem, inclusief de nieuwe vuilnisbakken en de plaatsing ervan. Voor die plaatsing op het terrein werkt Fost Plus samen met de steden en gemeenten en de bevoegde intercommunales.

Zijn er nog andere landen die met een digitaal statiegeldsysteem werken?

Er wordt in sommige andere landen wel al gekeken naar een digitaal statiegeldsysteem maar concreet is er nog geen dergelijk systeem op terrein.

Is het bij andere projecten bewezen dat dit soort statiegeld het zwerfvuil terugdringt?

Gezien het systeem nog zo nieuw is, zijn er nog geen projecten die dit concreet aantonen. De pilootprojecten die we in Vlaanderen opzetten moeten hier meer duidelijkheid over brengen. 

Studies en cijfers over statiegeldsystemen

Studies en cijfers rond zwerfvuil en digitaal statiegeld:

Team Lokaal Materialenbeheer