Digitaal statiegeld

Op basis van een conceptnota van de Vlaamse Regering gaat Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir onderhandelen over de invoering van een statiegeldsysteem in Vlaanderen/België. Het streefdoel is om in 2025 een statiegeldsysteem te implementeren. 

Momenteel is er nog geen beslissing gevallen over welk soort statiegeldsysteem er komt. In de loop van 2023 moet op het terrein worden aangetoond dat het digitaal systeem kan voldoen aan de gestelde voorwaarden. Als er onoplosbare problemen naar voor zouden komen in het digitaal systeem, dan zal alsnog een ander systeem worden opgelegd om in 2025 operationeel te zijn.

Bij digitaal statiegeld zal elk drankblikje of -flesje een unieke code bevatten die u scant (na consumptie). Het blikje of flesje gooit u daarna in de blauwe zak of in de daartoe bestemde openbare vuilnisbak. Om het statiegeld te kunnen ontvangen, moet u ook de specifieke code op de blauwe zak of op de specifieke openbare vuilnisbak inscannen. Pas daarna wordt het bedrag teruggestort op uw bankrekening. 
Bij klassiek statiegeldsysteem brengt u de drankblikjes en -flesjes naar een inleverpunt in de winkel. Via de inlevermachine in de winkel kan u het statiegeld terugvorderen. 

Als u geen smartphone gebruikt, wordt er een thuisscanner voorzien. U kan daarmee de unieke code op de lege drankverpakkingen en de blauwe zak of specifieke openbare vuilnisbak scannen, en zo het betaalde statiegeld teruggestort krijgen op uw rekening. 

Fost Plus onderzoekt of een digitaal statiegeldsysteem mogelijk is op verschillende vlakken. De inzameling op het openbaar domein is hier een onderdeel van. Hiervoor werkt Fost Plus momenteel aan een aantal bevragingen met o.a. lokale besturen over de ervaringen met vuilnisbakken. Uiteraard zullen er bij een digitaal systeem in elk geval voldoende openbare vuilnisbakken voor het inleveren van drankblikjes en -flessen moeten komen met een aangepaste spreiding over het grondgebied.

Nadat u de lege verpakking en de blauwe zak of vuilnisbak hebt gescand, krijgt u het statiegeld op uw bankrekening teruggestort.

Geen enkel systeem is 100% bestand tegen mensen die er misbruik van willen maken. Door het statiegeld digitaal te maken, zullen we misbruik maximaal moeten tegengaan met technische oplossingen. Er wordt gewerkt aan digitale regels om digitaal misbruik te ondervangen. 

Noch een klassiek statiegeldsysteem noch een digitaal systeem zijn 100% bestand tegen mensen die er misbruik van willen maken of er niet aan willen deelnemen. In geval van een digitaal systeem zullen we het misbruik moeten tegengaan met digitale en technische oplossingen.

Dat behoort tot één van de onderzoek topics om ervoor te zorgen dat het systeem en iedereen zijn persoonlijke gegevens maximaal beveiligd zijn. Het systeem wordt volledig in regel met de GDPR-wetgeving opgezet en houdt dus alleen de persoonlijke gegevens bij die nodig zijn om het systeem te doen draaien, en niet meer. Die beveiliging van persoonsgegevens gebeurt in nauwe samenwerking en in alle transparantie met de bevoegde autoriteiten en andere betrokken partijen.

Als de code al ontwaard is, krijgt die persoon het statiegeldbedrag niet terug. Er wordt wel werk gemaakt van een andere soort beloning voor vrijwillige opruimers, evenals voor andere types zwerfvuil. Indien de code nog niet ontwaard is, kan die persoon dit wel innen.

In principe zal men op evenementen geen wegwerp drankverpakkingen meer krijgen op termijn, omdat de inzet van herbruikbare bekers verplicht is sinds 2023. Het verbod op drankblikjes en -flessen op evenementen start in 2025. Dit is ook het jaar waarin statiegeld wordt ingevoerd. 

De bedrijven die drankverpakkingen op de markt brengen, dragen de kosten om een statiegeldsysteem op te zetten. Dit is het geval zowel bij een digitaal als bij een klassiek statiegeldsysteem.

De exacte prijs van het digitaal statiegeld ligt nog niet vast maar zal rond de 25 cent liggen per drankblikje of -flesje. Bij correcte afgifte ontvangt u dit uiteraard terug, zodat het statiegeldsysteem u financieel niets kost. 

De Vlaamse Regering heeft beslist om het digitaal systeem ten gronde te testen op het terrein. Er was hiervoor een open oproep van OVAM. Om deze pilootprojecten op te zetten en op te volgen werd een stuurgroep en een klankbordgroep met een adviserende rol opgezet. Per kwartaal wordt gerapporteerd aan het Vlaams Parlement over het verloop van de pilootprojecten.

De eerste pilootprojecten liepen in het tweede kwartaal 2023 (bij KBC hoofdkantoor en Corda Campus Hasselt). Van september tot en met oktober 2023 worden de pilootprojecten opgeschaald. Er lopen er dan twee in Center Parcs De Haan/Wenduine en Bobbejaanland.

Het is de ambitie van de betrokken bedrijven om elke drankverpakking die ze op de markt brengen, terug te krijgen om te recycleren. Om dit te bereiken, zijn extra inspanningen nodig zoals digitaal statiegeld. Dit nieuwe systeem is een van de pijlers van een ruimer en geïntegreerd plan om alle zwerfvuil tegen te gaan. 

Nee, het doel is net om te onderzoeken of digitaal statiegeld kan ingevoerd worden vanaf 2025. Dat is in lijn met de ambities van de bevoegde ministers. De sector heeft digitaal statiegeld uitgebreid onderzocht in een haalbaarheidsstudie die ze verder ontwikkelen aan de hand van een stappenplan waaronder pilootprojecten op het terrein. 

Elk initiatief dat de strijd tegen zwerfvuil opvoert, wordt toegejuichd. Onderzoeksbureau RDC onderzoekt op vraag van minister Tellier drie mogelijke scenario’s voor statiegeld, waaronder de digitale variant. Het Vlaamse en Waalse Gewest zijn in nauw overleg over het dossier en delen de bevindingen. Het is de bedoeling om later dit jaar in Wallonië ook specifieke pilootprojecten op te zetten om de regionale specificiteit in rekening te nemen. 

Net zoals de blauwe zak, zal ook het statiegeldsysteem in heel België ingevoerd worden. 
 

De huidige samenstelling van onze PET-flessenstroom voldoet aan de Europese vereisten.
De PET-balen die gemaakt worden in de Belgische sorteercentra hebben een gemiddelde zuiverheid van 98,7%. Dat is een pak beter dan die van andere Europese landen, waaronder ook landen met statiegeld.
Digitaal statiegeld verandert niets aan de ingezamelde stroom van PET-flessen en drankblikjes, zoals nu ingezameld via de blauwe zak. Het zal wel een rol spelen in het sorteergedrag in de publieke ruimte. Zo kunnen er nog meer PET-flessen en blikjes selectief worden ingezameld voor recyclage.
 

Het is op meerdere plaatsen in de openbare ruimte al mogelijk om te sorteren. Het aantal plaatsen neemt ook toe, maar ontdubbelde vuilnisbakken zijn er zeker nog niet overal. In geval van invoering van het digitaal statiegeld, zal die trend versnellen.

De bedrijven die drankverpakkingen op de markt brengen, dragen de kosten voor het opzetten van het statiegeldsysteem, inclusief de nieuwe vuilnisbakken en de plaatsing ervan. Voor die plaatsing op het terrein werkt Fost Plus samen met de steden en gemeenten en de bevoegde intercommunales.

Er wordt in sommige andere landen wel al gekeken naar een digitaal statiegeldsysteem maar concreet is er nog geen dergelijk systeem op terrein.

Gezien het systeem nog zo nieuw is, zijn er nog geen projecten die dit concreet aantonen. De pilootprojecten die we in Vlaanderen opzetten moeten hier meer duidelijkheid over brengen.