Bodemsanering Electra in Mortsel afgerond

Aan de Statielei 111 in Mortsel was van 1965 tot 2010 droogkuis Electra gevestigd. De activiteiten van de droogkuis zorgden ervoor dat de grond en het grondwater verontreinigd werden met tetrachlooretheen, een vluchtige organische chloorverbinding (VOCL) die gebruikt wordt als reinigingsproduct (ontvetter). Electra werd in gebreke gesteld als saneringsplichtige, maar na enkele jaren stopte de activiteiten vanwege de faling van het bedrijf. 

Tijdens het ambtshalve bodemonderzoek bleek dat de verontreiniging zich had verspreid tot onder nabijgelegen panden en het openbaar domein. Bij binnenluchtmetingen in de appartementen van de twee gebouwen aan de Statielei 109-111 werden tetrachlooretheenwaarden aangetroffen die boven de norm lagen. In het voorjaar van 2018 adviseerde het Departement Zorg de bewoners, een koppel met hun pasgeboren baby, om het appartement te verlaten. 

Op zoek naar de geschikte saneringstechniek

In afwachting van de bodemsanering besliste de OVAM proactief om de twee panden aan te kopen en zo de risico’s van de verontreiniging te beperken. Het was een complex dossier, gezien de ligging van de panden aan een drukke verkeersader, de stedelijke bebouwing en de vele betrokken bewoners en omwonenden. Dat zij binnen een redelijke termijn een oplossing zouden krijgen voor een verontreinigingsprobleem waarmee ze al jaren geconfronteerd werden, was het uitgangspunt om de meest geschikte saneringstechniek te bepalen.

Na een grondige afweging werd gekozen voor een thermische bodemsanering. Daarbij wordt gebruikgemaakt van thermische desorptie op hoge temperatuur (95 °C) via opwarming van de bodem door electrical resistance heating (ERH) in combinatie met bodemlucht- en grondwateronttrekking (multifasenextractie of MFE). Door de thermische desorptie wordt de verontreiniging gemobiliseerd, waarna de aangerijkte bodemlucht en het grondwater worden onttrokken en gezuiverd.

Het was pas de tweede keer dat die saneringstechniek werd toegepast in Vlaanderen bij een volledig saneringsproject. De opdracht werd toegewezen aan de Nederlandse firma HMVT, in samenwerking met het Amerikaanse bedrijf TRS Group, dat gespecialiseerd is in thermische saneringen met ERH. Er werd gewerkt met een resultaatsverbintenis: de aannemer moest binnen een termijn van 14 maanden de vooropgestelde risicogebaseerde terugsaneerwaarden in grond en grondwater behalen. 

Aanpak en uitdagingen

De projectzone omvatte de kernzone onder vijf gebouwen aan de Statielei 105-107-109-111-113. Vlak voor de opstart van de werken in 2023 werden de twee gebouwen ter hoogte van Statielei 105 en 107 gesloopt door de eigenaar. Alleen het gebouw aan de Statielei 113 werd tijdens de sanering gebruikt door een speelgoedwinkel; de bovenliggende appartementen stonden leeg. 

De sanering verliep niet zonder problemen. In oktober 2023 vond een brand plaats in één van de transformatoren, wat tot vertraging leidde. Nadat de terugsaneerwaarden in grond en grondwater behaald waren, bleek dat de sanering langer moest worden voortgezet om zeker te zijn dat de binnenluchtkwaliteit weer goed was en om nalevering van verontreiniging te voorkomen. Uiteindelijk duurde de actieve sanering drie maanden langer dan gepland en werd eind augustus 2024 afgerond.
Andere belangrijke aandachtspunten waren het verbruik van het actieve kool voor de zuivering van de onttrokken bodemlucht en het grondwater. De onttrokken luchtstroom moet namelijk afgekoeld en ontvochtigd te worden zodat het actieve kool niet meteen verzadigd is. Daarnaast is, na het stopzetten van de opwarming (ERH), een afkoelingsfase nodig voor de onttrekking van de bodemlucht en het grondwater kan stopgezet worden. Daarmee moest rekening worden gehouden in de totale duurtijd van de sanering.

Kostprijs

De uiteindelijke kostprijs van de werken in Mortsel komt overeen met de raming in het bodemsaneringsproject. De aannemingswerken kostten 3,8 miljoen euro en het elektriciteitsverbruik 500 000 euro. De begeleiding van de werken en de opvolging van de binnenluchtkwaliteit en luchtemissies door een bodemsaneringsdeskundige vielen duurder uit dan verwacht. Een thermische bodemsanering met ERH is prijzig, maar daartegenover staat dat de eigenaars en bewoners van de verschillende winkelpanden en appartementen aan de Statielei weer kunnen rekenen op een goede binnenluchtkwaliteit.

Randvoorwaarden

Deze sanering in Mortsel was allesbehalve eenvoudig. We hebben geleerd dat een thermische sanering een oplossing biedt in specifieke omstandigheden en tot op zekere hoogte garanties kan geven om saneringsdoelstellingen binnen een bepaalde termijn te behalen. Het succes van de projecten hangt echter af van talrijke randvoorwaarden, zoals het budget, geluidshinder, de omvang van de installaties, de belasting van actieve kool, de afkoelfase en mogelijke nalevering.