Europa zet extra in op toegang tot kritieke grondstoffen

Onze moderne maatschappij is sterk afhankelijk van diverse kritieke grondstoffen. Tal van metalen, zoals lithium, kobalt, nikkel, germanium en zeldzame aardmetalen, zijn van cruciaal belang voor de digitalisering en vergroening van onze samenleving. Ze zijn essentieel voor de productie van batterijen, zonnepanelen, windmolens, de halfgeleiders in onze elektronica, geavanceerde medische apparatuur enzovoort. 

Europa is afhankelijk van andere regio’s voor de aanlevering van diverse van die essentiële grondstoffen. Bovendien zijn een aantal van die regio’s niet de meest stabiele en betrouwbare handelspartners. Het is dus essentieel dat we de grondstoffen die we hebben, zo efficiënt mogelijk inzetten én dat we de materiaalkringlopen zo goed mogelijk sluiten via hergebruik en recyclage. 

Circulariteit

Om daarop een antwoord te bieden, heeft de Europese Commissie op 16 maart de Critical Raw Materials Act en een bijhorende communicatie uitgebracht. Het doel van het pakket is drieledig:

• Europa wil tegen 2030 10 % van de behoefte aan deze grondstoffen ontginnen en 40 % verwerken in Europa.
• Europa wil tegen 2030 15 % van deze behoefte invullen via recyclage. 
• Europa gaat inzetten op strategische partnerschappen met betrouwbare partners om een duurzame aanvoer te verzekeren.

Vanuit de OVAM hebben we vooral aandacht voor het luik rond recyclage. Het is heel positief dat de tekst een volledig hoofdstuk bevat over circulariteit, met veel aandacht voor hergebruik en recyclage van producten met kritieke materialen én een apart luik rond permanente magneten waarin veel kritieke metalen gebruikt worden. In Vlaanderen zetten we al sterk in op selectieve inzameling en recyclage van diverse belangrijke stromen, zoals batterijen en AEEA (afgedankte elektrische en elektronische apparaten), maar we moeten eerlijk zijn: we zitten nog lang niet aan 100 % inzameling en hoogwaardige recyclage en alles minder dan dat gaat verloren. Hier is zeker ook nog veel ruimte voor innovatie, want voor diverse kritieke grondstoffen ligt de recyclagegraad op minder dan 1 %.

Een belangrijk deel van de Critical Raw Materials Act gaat over het vereenvoudigen en versnellen van de vergunningsprocedures voor ‘strategische projecten’. Dat zijn projecten rond ontginning of recyclage waarvan geacht wordt dat ze van strategisch belang zijn voor de eigen bevoorrading. Logisch dat vergunningsprocedures niet nodeloos zwaar mogen zijn, maar rond deze voorstellen vragen we toch dat snelheid niet ten koste gaat van de bescherming van mens en milieu.

Werk op de plank

Met de Critical Raw Materials Act is het werk zeker niet af. Zo zijn er nog diverse afvalstromen die ‘rijk’ zijn aan kritieke grondstoffen in Europa die onvoldoende ingezameld en gerecycleerd worden en waar de Europese regelgeving soms nog mee aan de oorzaak ligt van ‘lekstromen’. 

Zo geeft de begeleidende tekst aan dat er nog Europees regelgevend werk op de plank ligt voor afgedankte elektrische en elektronische apparaten en afgedankte voertuigen. Belangrijk zijn ook de herziening van de Europese batterijverordening en de onderhandelingen over de aanpassingen van de regelgeving rond afvaltransporten en ecodesign. En er zou ook werk gemaakt moeten worden van de Europese verordening rond sloopschepen, want we zien dat veel afgedankte schepen verdwijnen naar landen met minder milieuwetgeving, met alle gevolgen van dien voor de bescherming van de arbeiders en het milieu.

Dit is een dossier waarin heel duidelijk is dat economie en ecologie hand in hand kunnen gaan en elkaar nodig hebben om deze ambitieuze doelstellingen te realiseren. De OVAM zet dan ook sterk in op de ondersteuning van onze Belgische onderhandelaars en werkt daarvoor nauw en constructief samen met de collega’s van het Departement Omgeving en het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie.