LIFE-project PFASTER: een gebiedsgerichte en natuurgebaseerde aanpak van PFAS-verontreiniging

Op de site van de voormalige papierfabriek de Naeyer werden in 2021 hoge PFAS-concentraties aangetroffen. De bodemonderzoeken, bodemsanering en aanpak van de woonzones op die herontwikkelde terreinen zijn nog lopende. En ook de wijdere omgeving van de site, met het provinciaal domein Broek de Naeyer, vereist een grondige aanpak. 

Daarvoor starten de OVAM en 10 partners in het najaar van 2024 het Europese LIFE-project PFASTER (PFAS systemic regional approach to Assess Spatial distribution, Transfer, Exposure and Remediation of widespread pollution). Het doel? Een gebiedsvisie en geïntegreerde aanpak uitwerken van de PFAS-verontreiniging voor de site van Willebroek en Broek de Naeyer.  

Complex verhaal

Dat het een complex verhaal is, is geen verrassing. Wonen, landbouw en natuur zijn daar heel sterk verweven en de verontreiniging komt zowel voor in de bodem als in het grond- en oppervlaktewater en het sediment. Bovendien is het niet beperkt tot deze site. “Het is een belangrijke stap voorwaarts in de strijd tegen PFAS-verontreiniging. De opgedane kennis en ervaring kunnen we ook inzetten voor andere gebieden die met PFAS-verontreiniging kampen”, zegt OVAM-woordvoerder Jan Verheyen. 

Onderzoek en innovatie

Wat houdt dat PFASTER-project concreet in? Met dit project willen we vooral inzetten op onderzoek, naar de samenstelling en ruimtelijke verspreiding van PFAS. Aangezien de papierindustrie specifieke stoffen uit de PFAS-familie gebruikt, is het mogelijk om een specifieke ‘vingerafdruk’ van PFAS in de papierindustrie te identificeren en het gedrag ervan in het milieu, dat relevant is voor blootstellingsroutes en risico’s. Denk aan de opname van PFAS in planten en organismen, en de verspreiding ervan in de voedselketen en de ecosystemen. 

Ook worden enkele innovatieve natuurgebaseerde saneringstechnieken getest. Voor het natuurgebied Broek de Naeyer wordt onderzocht welke micro-organismen, zoals schimmels en bacteriën, de PFAS kunnen afbreken, en hoe en in welke mate waterplanten, riet en wilgen de verontreiniging kunnen wegwerken. In landbouwgebied gaan we aan de slag met schimmels en gewassen. Voor de sanering van sterk verontreinigd grond en grondwater worden speciale filters ontwikkeld en wordt de toepasbaarheid bestudeerd van in situ spoeling gecombineerd met het gebruik van schimmels, en van een combinatie van membraanfiltratie en plasmadestructie.
Dat moet niet enkel een proper leefmilieu opleveren, maar ook een betere habitat voor de otterpopulaties die aanwezig zijn in het gebied. 

Het LIFE-project PFASTER is een samenwerking van de OVAM, de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), VITO, Novobiom, bio2clean, KU Leuven, Envisan, TAUW, de Provincie Antwerpen en de Universiteit van Antwerpen. 60 % van het budget wordt gefinancierd door de Europese Commissie. Het project start in het najaar van 2024 en loopt over vijf jaar.