Na de ‘no regret’-maatregelen: wat nu met uw grond?

In 2021 inventariseerde de OVAM meer dan 800 sites in Vlaanderen met potentiële bodemverontreiniging door gebruik van PFAS-houdend blusschuim. Op een groot deel van deze locaties werd ondertussen een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van PFAS, op andere locaties is dat onderzoek nog aan de gang. Waar nodig duidde de OVAM een saneringsplichtige aan om een beschrijvend bodemonderzoek uit te voeren. Door dat beschrijvend bodemonderzoek weten we op welke gronden bijkomende actie nodig is, en wat die precies inhoudt. Dat is vandaag al het geval in 106 dossiers (waarvan 21 brandweersites). In ongeveer 50 % van de gevallen blijken er verdere maatregelen nodig te zijn.  De huidige ‘no regret’- maatregelen verdwijnen en  de OVAM en de departementen Zorg en Omgeving geven nu concreet aan wat wel of niet kan op die gronden in afwachting van een sanering. 

Het jarenlange gebruik van PFAS heeft op heel wat plaatsen in Vlaanderen voor ernstige milieuvervuiling gezorgd. Het Departement Zorg nam in 2021 een aantal ‘no regret’-maatregelen om burgers te beschermen tegen verdere blootstelling op meer dan 800 verdachte locaties, in afwachting van verder bodemonderzoek. Zo werd bijvoorbeeld afgeraden om eieren te eten van de kippen in je tuin of om zelfgekweekte groenten te consumeren. Alle inwoners in die zones kregen uit voorzorg de raad om ze op te volgen, tot men wist welke percelen wel en niet verontreinigd waren.

Wel of geen PFAS-verontreiniging?

Aan de hand van de resultaten van het beschrijvend bodemonderzoek weet de OVAM waar bodemsanering noodzakelijk is. Daar waar geen verontreiniging met PFAS is vastgesteld, mogen de ‘no regret’-maatregelen de kast in. Voor licht verontreinigde plaatsen waar geen bodemsanering nodig is, komen er gebruiksadviezen voor het uitvoeren van specifieke handelingen. 
Op die locaties waar de OVAM wel verontreiniging met PFAS heeft vastgesteld, wordt de saneringsaanpak afgestemd op de locatie en ernst van de verontreiniging. De ‘no regret’-maatregelen worden vervangen door nieuwe richtlijnen.

Op de resterende sites waar het beschrijvend bodemonderzoek nog niet is uitgevoerd of afgerond, blijven vanzelfsprekend de ‘no regret’-maatregelen van kracht. 

Vier mogelijke richtlijnen

Afhankelijk van de aard en de omvang van de verontreiniging zijn vier soorten richtlijnen mogelijk. Meestal gaat het over gebruiksadviezen en voorzorgsmaatregelen. Maar in ergere gevallen zijn veiligheidsmaatregelen of gebruiksbeperkingen mogelijk. Die richtlijnen zijn telkens op maat van de grond. De OVAM informeert de lokale besturen over de verschillende maatregelen en adviezen.

• Gebruiksadviezen. Die geven informatie en advies over de mogelijkheden om de verontreinigde grond te gebruiken. Ze hebben een signaalfunctie en zijn geen verplichting. Ze moeten de betrokken burgers vooral bewust maken van de gevolgen en risico’s van de verontreiniging bij een gewijzigd gebruik van de grond. Bijvoorbeeld: bij het graven in je tuin wordt aangeraden om veiligheidshandschoenen te dragen en je handen goed te wassen.
   
• Voorzorgsmaatregelen. In afwachting van de bodemsanering kan de OVAM tijdelijke voorzorgsmaatregelen opleggen om mens en/of milieu te beschermen tegen de risico’s van de bodemverontreiniging. Bijvoorbeeld: stukken grond moeten afgedekt worden om verdere verspreiding van PFAS tegen te gaan. 

In zeer uitzonderlijke gevallen zijn ook veiligheidsmaatregelen of gebruiksbeperkingen mogelijk: 

• Veiligheidsmaatregelen. Die legt de OVAM op wanneer de bodemverontreiniging een direct gevaar voor de volksgezondheid vormt. Bijvoorbeeld: de toegang tot een terrein wordt verboden in afwachting van de sanering.
   
• Gebruiksbeperkingen. De OVAM legt die op wanneer de bodemverontreiniging het gebruik van de verontreinigde grond beperkt of verhindert. Bijvoorbeeld: je mag geen grondwater gebruiken om je tuin te besproeien. In tegenstelling tot de gebruiksadviezen zijn gebruiksbeperkingen verplichtend.

Op de resterende sites waar het beschrijvend bodemonderzoek nog niet is uitgevoerd of afgerond, blijven vanzelfsprekend de no regret-maatregelen van kracht.