PFAS in grondwater en bodem – Wat meten we in PFAS-onverdacht gebied?

De OVAM heeft al verhoogde PFAS-concentraties gemeten in de bodem, het grondwater en de waterbodem op plaatsen zoals brandweeroefenterreinen en sites waar textiel en papier worden geproduceerd. Maar ook in gebieden waar geen directe PFAS-bron te vinden is, kunnen de PFAS-concentraties in de bodem verhoogd zijn. Daarom heeft de OVAM een onderzoek uitgevoerd om de PFAS-concentraties in grondwater en bodem te meten in gebieden zonder bekende PFAS-bronnen.

Het doel van dit onderzoek was om antropogene streefwaarden voor PFAS af te leiden. Streefwaarden beantwoorden aan het gehalte aan verontreinigende stoffen of organismen op of in de bodem (incl. grondwater), dat als normale achtergrond in niet-verontreinigde bodems met vergelijkbare bodemkenmerken teruggevonden wordt. Omdat PFAS van nature niet in het milieu voorkomen, gaat het hier om de diffuse antropogene aanwezigheid van PFAS in de grond en het grondwater.

Grootschalige meetcampagne

Om meetlocaties te selecteren op onverdachte locaties werden ruimtelijke gegevens verzameld zoals o.a. gekende zones met no regret-maatregelen, inventaris van brandweeroefenterreinen en incidenten en PFAS meetresultaten via de PFAS verkenner. Om tot een gebiedsdekkend onderzoek te komen werden verspreid over Vlaanderen 147 meetpunten van het VMM-meetnet geselecteerd voor grondwatermetingen. Gelijktijdig met de bemonsteringen in opdracht van de OVAM liet de VMM eveneens peilbuizen van het grondwatermeetnet bemonsteren en analyseren op PFAS. Ook voor deze meetpunten werd nagegaan of ze op onverdachte locaties liggen. Na selectie werden 240 meetpunten behouden, wat het totaal brengt op 387 meetlocaties om streefwaarden in het grondwater af te leiden.

Voor de bodem werden er 73 nieuwe monsters genomen ter hoogte van grondwatermeetpunten. Deze werden samengevoegd aan meetpunten van een eerdere campagne (Streefwaarden PFAS in bodem, 2021) zodat in totaal 123 meetlocaties beschikbaar waren om streefwaarden in de bodem af te leiden.

Figuur 1: Staalname locaties

Wat bracht dit op? Belangrijkste resultaten

Grondwater:

• In 341 van de 387 meetlocaties (88%) werd minstens 1 PFAS-component gemeten boven de kwantificatielimiet (= 1 ng/L).
• De 5 meest gevonden soorten PFAS in het grondwater zijn: PFBA, PFBS, PFOA, PFOS en PFHxA. 
• PFBA en PFBS werden in meer dan 50% van de stalen gemeten, PFOA in 49% en PFOS in 34%.

Bodem:

• De meerderheid van de analyseresultaten zijn lager dan de kwantificatielimiet (= 0,5 µg/kg ds).
• De 3 meest voorkomende soorten PFAS in de bodem zijn: PFOS, PFOA en PFBA. 
• Enkel PFOS werd in meer dan 50% van de stalen gemeten boven de kwantificatielimiet (= 0,5 µg/kg ds). 

U kunt de resultaten van de studie raadplegen op de OVAM-website: Bepalen van streefwaarden voor PFAS in grond en grondwater (vlaanderen.be)

Conclusies en aanbevelingen

We stellen vast dat PFAS ook voorkomen in deze gebieden zonder tot op heden aanwijsbare PFAS-bronnen. Verder bronnenonderzoek en onderzoek naar het gedrag van PFAS in bodem en grondwater zijn aangewezen. U kunt de bevindingen uit deze studie gebruiken om resultaten in bodemonderzoeken te interpreteren.