Tweede fase bodemsanering Massive in Mortsel met succes afgerond

Op de voormalige terreinen van de firma Massive in Mortsel werd een bodemsanering uitgevoerd. De firma produceerde vroeger lichtarmaturen. Dit heeft geleid tot een grond- en grondwaterverontreiniging met gechloreerde oplosmiddelen (VOCl) en ook met PFAS op de site en in de omgeving. Er waren geen directe gezondheidsrisico’s, maar er was wel een risico dat deze verontreiniging zich verder ging verspreiden. Om dit te voorkomen was een sanering noodzakelijk. De intensieve fase van de saneringswerken is door de Tijdelijke Maatschap Hye-Sarpi-Sertius in maart 2025 tot een goed einde gebracht.

Welke werken waren voorzien? 
De tweede fase werd uitgevoerd op de KMO-zone ten noorden van de Ijzerenweglei en de Heirbaan, Klein-Zwitserland en de woonwijk tussen de Osylei en de Anna Van Hoornstraat in Mortsel. 

De verontreinigde grond in twee bronzones (VOCl) binnen de bedrijfsgebouwen en over het volledige traject van de gracht langs de bedrijfsgebouwen in Klein-Zwitserland (VOCl en PFAS) werd ontgraven en afgevoerd voor verwerking. Daarnaast werden injectiefilters geplaatst met een machinaal boortoestel binnen de bedrijfsgebouwen, langs de wandelpaden van Klein-Zwitserland en op het openbaar domein. Via deze filters werden voedingsstoffen geïnjecteerd om de micro-organismen in de bodem te stimuleren en de verontreiniging biologisch af te breken. 

Een complexe puzzel
De sanering was niet vanzelfsprekend: ontgraven binnen de gebouwen van actieve bedrijven en in een natuurgebied, 120 clusters met 2 of 3 onttrekkingsfilters boren in de bedrijfsgebouwen, in een woonwijk en in natuurgebied, voedingsstoffen injecteren in zo’n 300 onttrekkingsfilters,… Een heel complexe puzzel die de TM Hye-Sarpi-Sertius tot een goed einde heeft gebracht. 

Er was veel overleg nodig met alle betrokken eigenaars, Stad Mortsel, Natuurpunt en de OVAM om dit alles te coördineren. Met de constructieve, behulpzame houding van alle partijen en het begrip van de omwonenden voor alle hinder die de werken veroorzaakten , verliepen de werken al bij al vlot. Het regenweer deze winter bleek uiteindelijk nog de grootste spelbreker te zijn.

 
Wat is er concreet uitgevoerd?

Ontgraving van de bronzones 
Vooraf was voorzien om twee kernen binnen de gebouwen van de KMO-zone te ontgraven. 
Tijdens de werken werd evenwel een derde kern vastgesteld in één van de bedrijfsgebouwen die eveneens ontgraven werd tot 1,5 à 2,5 m diepte. Via ontgraving in moten van 1,5 m breed en directe aanvulling met gestabiliseerd zand langs de muren werd de stabiliteit van de gebouwen verzekerd. 

Langs de bedrijfsgebouwen aan de zijde van Klein-Zwitserland loopt een gracht waar in het verleden in geloosd werd. Vanuit de gracht zijn twee kernen met ontvettingsmiddelen ontstaan die ontgraven werden tot 4,5 m diepte. Daarnaast bleek over de volledige lengte van de gracht een oppervlakkige verontreiniging met PFAS aanwezig te zijn. In combinatie met de twee bronzones werd het volledige traject van de gracht ontgraven tot 0,5 à 1,5 m diepte. Het deel met Japanse Duizendknoop werd afzonderlijk ontgraven en afgevoerd. De graafwerken in Klein-Zwitserland werden uitgevoerd via het wandelpad op de oude spoorwegberm. Om de gracht te kunnen bereiken was het jammer genoeg noodzakelijk om op verschillende plaatsen bomen te rooien. In functie van de mate waarin de knotten terug beginnen schieten, zullen volgende winter nieuwe bomen aangeplant worden.

Alle verontreinigde grond werd afgevoerd voor verwerking. De putten werden terug aangevuld met propere grond. Bij elke ontgraving werden controlestalen genomen en geanalyseerd. De saneringsdoelstellingen zijn behaald.

Plaatsing injectiefilters gestimuleerde natuurlijke afbraak
De grondwaterverontreiniging is uitgezakt tot 30 m diepte en heeft zich verspreid tot onder woonwijk Dieseghem. Het is dan ook niet mogelijk om de volledige verontreiniging te ontgraven. Er werd gekozen voor een duurzame saneringstechniek gericht op het stimuleren van de bodembacteriën die de verontreiniging biologisch afbreken.

Om de voedingsstoffen op de juiste plaats in de bodem te krijgen werden op in totaal 120 locaties injectiefilters geplaatst. Per locatie zijn 2 of 3 filters ingebouwd om de voedingsstoffen op verschillende dieptes te kunnen injecteren. De injectiefilters werden machinaal geplaatst. Ter hoogte van de bronzones in de KMO-zone werden injectiefilters verdeeld over de volledige oppervlakte, zowel binnen als buiten de gebouwen. In de pluimzones onder Klein-Zwitserland en de woonwijk werden rijen van injectiefilters geplaatst die op die manier een biobarrière vormen.   De boorwerken hebben in totaal zo’n 5 maanden in beslag genomen waarbij op het hoogtepunt 3 boorploegen gelijktijdig aan de slag waren. Op de locaties met beperkte werkhoogte binnen de gebouwen werd tevens een elektrische boormachine ingezet.

Injectie voedingsstoffen

Na het plaatsen van de injectiefilters werden voor een eerste keer voedingsstoffen geïnjecteerd. Om de hinder voor de omgeving zo beperkt mogelijk te houden, werd gewerkt met een mobiele installatie ingebouwd op een aanhangwagen en tijdelijke, losse leidingen van de menginstallatie naar de injectiefilters. Na elke injectieronde wordt het materiaal terug verwijderd en is behalve een deksel in het voetpad niets meer te zien van de sanering. Na de injectie rekenen we verder op de bodembacteriën. Zij gebruiken de voedingsstoffen om te groeien en breken daarbij ook de verontreiniging af tot CO2 en water. Om te controleren hoe de afbraak verloopt, wordt zesmaandelijks de grondwaterkwaliteit gecontroleerd. Op basis van de resultaten wordt een volgende injectieronde ingepland.

Verdere planning? 
Alle impactvolle werken voor de verontreiniging met ontvettingsmiddelen zijn afgerond. Wat nog rest is de biologische afbraak verder aan de gang houden door de herhaaldelijke injectie van voedingsstoffen. De komende 4 jaar zal ongeveer om de 9 à 12 maanden een injectieronde uitgevoerd worden. Tussendoor worden de bereikte resultaten opgevolgd aan de hand van grondwaterbemonsteringen. 

Volgende winter worden in overleg met Natuurpunt nieuwe bomen aangeplant in de zones waar rooiwerken nodig waren.
 

Vervolg PFAS-sanering
Om de hinder voor Klein-Zwitserland te beperken tot één fase werd de bodemverontreiniging met PFAS in de gracht samen met de VOCl-sanering aangepakt. In het grondwater is er evenwel ook nog een PFAS-verontreiniging aanwezig die nog aangepakt moet worden.

Jammer genoeg kunnen de bodembacteriën geen PFAS-afbreken. Terwijl de verontreiniging met ontvettingsmiddelen biologisch wordt afgebroken, wordt de evolutie van de PFAS-verontreiniging opgevolgd en wordt nagegaan op welke manier de resterende verontreiniging het beste aangepakt wordt. De verdere PFAS-sanering zal dus pas later van start gaan. De precieze aanpak zal beschreven worden in een bodemsaneringsproject.