Wat meten we in gebied waar geen directe PFAS-bron te vinden is?

We hebben verhoogde PFAS-concentraties gemeten in de bodem en het grondwater op plaatsen zoals brandweeroefenterreinen en sites waar textiel en papier worden of werden geproduceerd. Maar ook in gebieden waar geen directe PFAS-bron te vinden is, kunnen de PFAS-concentraties verhoogd zijn. Daarom hebben we een onderzoek uitgevoerd om ook in die gebieden de concentraties in grondwater en bodem te meten.

Streefwaarden voor PFAS

Het doel van het OVAM-onderzoek was om antropogene streefwaarden voor PFAS af te leiden. Streefwaarden beantwoorden aan het gehalte van verontreinigende stoffen of organismen op of in de bodem en het grondwater dat als normale achtergrondwaarde teruggevonden wordt in niet-verontreinigde bodems met vergelijkbare bodemkenmerken. Omdat PFAS van nature niet in het milieu voorkomen, gaat het om de diffuse verspreiding van PFAS in de bodem en het grondwater door menselijke activiteiten.

Grootschalige meetcampagne

Voor het onderzoek is het nodig om meetlocaties te selecteren op onverdachte locaties. Daarvoor werden ruimtelijke gegevens verzameld, zoals gekende zones met ‘no regret’-maatregelen, brandweeroefenterreinen en locaties waar incidenten plaats hebben gevonden. Ook vroegen we de PFAS-meetresultaten op via de PFAS-verkenner. 

Verspreid over Vlaanderen selecteerde de OVAM 147 meetpunten van het meetnet van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) voor grondwatermetingen. Gelijktijdig met de bemonsteringen in opdracht van de OVAM nam de VMM ook monsters uit peilbuizen van het grondwatermeetnet om te analyseren op PFAS. Ook voor die meetpunten werd nagegaan of ze op onverdachte locaties liggen. Na selectie werden 240 meetpunten behouden, wat het totaal brengt op 387 meetlocaties voor het afleiden van PFAS-streefwaarden in het grondwater. 

Voor het afleiden van PFAS-streefwaarden in de bodem werden 73 nieuwe monsters genomen ter hoogte van grondwatermeetpunten. Die werden toegevoegd aan meetpunten van een eerdere campagne (Streefwaarden PFAS in bodem, 2021), zodat hiervoor in totaal 123 meetlocaties beschikbaar waren.

Belangrijkste resultaten

De belangrijkste bevindingen sommen we graag even op voor grondwater en bodem:

Grondwater:

• In 341 van de 387 meetlocaties (88 %) werd minstens 1 PFAS-component gemeten boven kwantificatielimiet (= 1 ng/L).
• De 5 meest gevonden PFAS in grondwater zijn: PFBA, PFBS, PFOA, PFOS en PFHxA. 
• PFBA en PFBS werden in meer dan 50 % van de stalen gemeten, PFOA in 49 % en PFOS in 34 %.

Bodem:

• De meerderheid van de analyseresultaten zijn lager dan de kwantificatielimiet (= 0,5 µg/kg ds).
• De 3 meest voorkomende PFAS in bodem zijn: PFOS, PFOA en PFBA. 
• Enkel PFOS werd in meer dan 50 % van de stalen gemeten boven kwantificatielimiet (= 0,5 µg/kg ds). 

Afleiden van antropogene streefwaarden

Als een PFAS-component in minder dan de helft van de meetlocaties boven de kwantificatielimiet wordt gemeten, is er geen verhoogde antropogene achtergrondwaarde. Voor de andere PFAS componenten kan men dit niet uitsluiten en werd er een streefwaarde berekend als het 90ste percentiel (P90) van de gemeten concentraties. De streefwaarden voor PFOS en PFOA in bodem werden niet gewijzigd, omdat ze al in lijn waren met de P90-waarden uit eerder onderzoek.
De resultaten van de studie zijn te raadplegen op de OVAM website: Bepalen van streefwaarden voor PFAS in grond en grondwater. 

Conclusies en aanbevelingen

We stellen vast dat PFAS ook voorkomen in deze gebieden zonder tot op heden aanwijsbare PFAS-bronnen. Verder bronnenonderzoek en onderzoek naar het gedrag van PFAS in bodem en grondwater zijn aangewezen. Erkende bodemsaneringsdeskundigen kunnen de bevindingen in deze studie gebruiken bij de interpretatie van resultaten in bodemonderzoeken.