Welke Europese milieu-initiatieven zitten er in de pijplijn?

De Europese Commissie zat niet stil deze zomer. Begin juli lanceerde ze verschillende voorstellen in het kader van het Europese milieubeleid. 

Met die initiatieven wil de Europese Commissie de ambities van de Europese Green Deal verder uit te werken, om zo de gezondheid van mens en planeet te verbeteren. Minder bodemverontreiniging, een beter afvalbeheer en een circulaire economie spelen hier een belangrijke rol. 

Circulariteit van voertuigen 

Op 13 juli 2023 publiceerde de Europese Commissie een voorstel tot verordening betreffende circulariteitsvereisten voor voertuigontwerpen en beheer van afgedankte voertuigen. Het voorstel van verordening is een herziening van de ELV (end-of-life vehicles) en 3R-type-approval (Reusability, Recyclability, Recoverability)-richtlijnen.

Het voorstel verstevigt circulair design door de ontmanteling van afgedankte voertuigen bij het ontwerp van nieuwe voertuigen te vergemakkelijken en recycled-content-doelstellingen voor plastics op te leggen voor nieuwe voertuigen. Daarnaast zal er 30 % plastics gerecycleerd moeten worden uit afgedankte voertuigen en zal er meer ingezet worden op een correcte inzameling van afgedankte voertuigen voor ze van de radar verdwijnen. Bovendien wordt de scope verruimd, waardoor nu ook bussen, vrachtwagens, grote bestelwagens en motorvoertuigen onderhevig zullen zijn aan de verordening.

Kaderrichtlijn Afvalstoffen

Elk jaar wordt er bijna 59 miljoen ton voedsel verspild in de EU, wat overeenkomst met 131 kg per inwoner en een geschatte marktwaarde van 132 miljard euro. Daarnaast wordt er jaarlijks 12,6 miljoen ton textielafval gegenereerd in de EU, waarvan 5,2 miljoen ton kleding en schoeisel bedraagt. Ongeveer 78 % van het textielafval wordt niet selectief ingezameld, waardoor het uiteindelijk verbrand of gestort wordt. Die cijfers spreken boekdelen en roepen op tot actie. 

In deze context publiceerde de Europese Commissie haar voorstel tot herziening van de Kaderrichtlijn Afvalstoffen, met de focus op twee grondstofintensieve sectoren, namelijk textiel en voedselafval. 
Wat betreft textiel, voorziet de Commissie in een verplichte en geharmoniseerde uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor textiel in alle lidstaten. Geharmoniseerde UPV-regels zullen het voor de lidstaten ook gemakkelijker maken om de verplichting om textiel gescheiden in te zamelen vanaf 2025 uit te voeren. Met de financiële bijdragen van producenten worden onder andere investeringen in gescheiden inzameling, sortering, hergebruik en recyclagecapaciteiten gefinancierd.

Daarnaast introduceert de Commissie juridisch bindende doelstellingen voor voedselafval. Meer specifiek moeten de lidstaten de nodige maatregelen nemen om tegen 2030 voedselafval te verminderen met 10 % in processing en manufacturing, en met 30 % (per capita) in de retail en bij consumptie (restaurants, voedseldiensten en huishoudens). Het jaar 2020 zal dienen als referentiejaar om de vooruitgang te beoordelen. 

Bodem

Gezonde bodems zijn een belangrijke schakel in onze samenleving en spelen een cruciale rol in bijvoorbeeld een goede waterhuishouding, onze voedselvoorziening, in de koolstofkringloop, als basis voor een weerbare natuur en als drager van onze infrastructuur. Maar de bodemkwaliteit staat almaar meer onder druk: meer dan 60 % van de Europese bodems verkeren in een “ongezonde” toestand. Europa heeft ook nog altijd geen bodemrichtlijn. Maar als het van de Europese Commissie afhangt, komt daar nu verandering in. Op 5 juli 2023 heeft de Commissie namelijk haar ontwerprichtlijn  gelanceerd.

De tekst bepaalt onder andere dat lidstaten een meetnet moeten uitrollen om de bodemkwaliteit op te volgen en een risicogebaseerde benadering moeten uitwerken om mogelijk verontreinigde gronden te identificeren, te onderzoeken en, waar nodig, te saneren. Lidstaten moeten bij landinname zoveel mogelijk vermijden dat ecosysteemdiensten verloren gaan, of deze verliezen compenseren. Bovendien moeten lidstaten de bewustwording voor het belang van een goede bodemkwaliteit verhogen en duurzame bodembeheerconcepten promoten. 

Trio-voorzitterschap 

Vanaf 1 januari 2024 zal België voor een half jaar voorzitter zijn van de Raad van de EU. Het voorzitterschap van de Raad van de EU rouleert tussen de EU‑lidstaten en wisselt om de 6 maanden. België zal in deze context nauw samenwerken met Spanje, de huidige voorzitter, en Hongarije, dat ons land opvolgt als voorzitter. Dit trio-voorzitterschap stelt doelstellingen op lange termijn op en voorziet in een gemeenschappelijke agenda met de grote thema’s die de Raad in die periode zal behandelen.