Voor burgers

Waterbodemverontreiniging in kaart

Wat is een waterbodem?

Een waterbodem is het vaste materiaal dat zich onder een wateroppervlakte bevindt. Deze bodem bestaat uit een vaste bodem en sediment. Sediment bevindt zich op de vaste bodem. Het is bodemmateriaal dat getransporteerd wordt door het water. Dit kan slib, steentjes en zand omvatten.

Wat is waterbodemverontreiniging?

Wanneer stoffen die er niet thuishoren op de waterbodem belanden, verandert de samenstelling van de waterbodem en is er sprake van verontreiniging. De meeste waterbodemverontreiniging is het gevolg van verstedelijking, landbouw en industrie.

Hoe ontstaat waterbodemverontreiniging?

Vanuit historisch oogpunt is waterbodemverontreiniging een gevolg van verstedelijking en industrialisatie. Tussen 1800 en 1970 vestigden tal van fabrieken zich nabij water. Bij gebrek aan een duidelijk wettelijk kader, werd afvalwater (met zware metalen, olie) vaak in het water geloosd. Pas in 1971 kwam er een wet die oppervlaktewateren tegen verontreiniging beschermde.

Hoe komt de vervuiling in het water terecht?

Verontreiniging komt op diverse manieren in het water terecht. We onderscheiden twee verschillende soorten vervuiling:

Puntbronnen: industrie.
Diffuse bronnen: landbouw, gebouwen en materialen, verkeer, havens, scheepvaart en verontreiniging die ‘uit de lucht valt’.

Waarom is een propere waterbodem belangrijk?

Een propere waterbodem is belangrijk omdat ze een belangrijke uitwisseling heeft
met het oppervlaktewater en de organismen die erin leven.
De kwaliteit van een waterbodem heeft immers een impact op vele vlakken. Denk maar aan:

de menselijke gezondheid bij zwemmen of bij het eten van vis die zich voedt met water(bodem)organismen;
de grote biodiversiteit die mogelijk is bij een goede waterbodemkwaliteit;
de economische meerwaarde wanneer een teveel aan waterbodem hergebruikt kan worden.

De weg naar een betere bodemkwaliteit

Hoe detecteren we waterbodemverontreiniging?

Waterbodemverontreiniging is zelden zichtbaar. Onderzoek van verontreiniging gebeurt door staalname en chemische analyse van de waterbodems en vaak ook door onderzoek van de organismen in het water. Ook de oevers en de overstromingsgebieden worden onderzocht. Op basis van de ernst van de verontreiniging wordt beslist of de waterloop al dan niet wordt gesaneerd. De OVAM en/of de waterloopbeheerder voeren het waterbodemonderzoek uit.

Hoe pakken we bodemverontreiniging aan?

Voor een duurzame sanering is een totaalbeeld en een totaaloplossing voor waterbodem, oever en bron noodzakelijk. Naast het ruimen/baggeren van de waterloop, zijn er verschillende andere technieken om de verontreiniging in een waterloop onschadelijk te maken. Samen met nationale en internationale experten zoekt de OVAM naar de meest geschikte, betaalbare technieken om waterlopen te saneren.

Hoe ver staan we in de aanpak van waterbodemverontreiniging?

Het beleid voor onderzoek en sanering van waterbodems is voortdurend in ontwikkeling. Omdat onderzoek en sanering van waterbodems duur en tijdrovend is, focust de OVAM op het onderzoek naar verontreiniging die een ernstig risico vormt. Enkele voorbeelden van waterbodemonderzoeken en –saneringen vindt u verder op deze pagina.

Het wettelijk kader

De Europese Kaderrichtlijn Water stelt dat een goede toestand van oppervlaktewater en grondwater moet bereikt worden. De sanering van de waterbodem vormt daarin een onmisbare schakel. De vervuilde waterbodem belet immers het verbeteren van de waterkwaliteit en het ecologisch herstel van de waterloop.
Om invulling te geven aan deze kaderrichtlijn, legt het besluit Milieukwaliteitsnormen normen vast voor oppervlaktewater, waterbodems en grondwater.
De sanering van verontreinigde waterbodems valt onder het Bodemdecreet en gebeurt in afstemming met het Decreet Integraal Waterbeleid.

Tijd voor actie

Wat doet de OVAM?

Omdat onderzoek naar waterbodems duur is, focust de OVAM op het onderzoek naar verontreiniging die een ernstig risico vormt. Dat is voornamelijk verontreiniging die meer dan twintig jaar geleden ontstaan is, tijdens de industrialisatie van België en Europa.

Hoe gaat de OVAM te werk?

De visie van de OVAM op het saneren van verontreinigde waterbodems is gebaseerd op meer dan dertig jaar ervaring met de sanering van landbodems. Deze eigen ervaring wordt voortdurend aangevuld met kennis en ervaring van onderzoeksinstellingen en collega-overheden in binnen- en buitenland. We hanteren een risicogebaseerde, kostenefficiënte en resultaatgerichte aanpak.

Wat heeft de OVAM al verwezenlijkt?

De OVAM heeft al heel wat projecten uitgevoerd die aantonen dat het mogelijk is om verontreinigde waterbodems efficiënt en effectief te onderzoeken of zelfs aan te pakken. Hierbij doet de OVAM nog steeds verder ervaring op ter hoogte van specifieke waterlopen. Daarnaast besteedt de OVAM eveneens de nodige aandacht aan strategisch onderzoek. In het LIFE NARMENA project bijvoorbeeld, gaat de OVAM, in samenwerking met zes andere partners, op zoek naar natuurgebaseerde oplossingen voor metaalverontreinigde waterbodems in natuurgebied.

Wat doet de Vlaamse Milieumaatschappij?

De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) meet onder andere de kwaliteit en de kwantiteit van waterbodems.
De kwaliteit van de Vlaamse Waterbodems wordt opgevolgd met een apart meetnet en kunt u raadplegen op deze webpagina.

Contactinformatie

Adres: Stationsstraat 110
2800 Mechelen
Route en bereikbaarheid

Schrijf u in op onze nieuwsbrief of volg ons op Facebook, Linkedin en Twitter en blijf zo op de hoogte van alle ontwikkelingen en acties op vlak van waterbodems.