Circulair materialenverhaal: Hoe de Vlaamse consumptievoetafdruk verlagen?

Het achtste EU Environmental Action Programme (8e EAP) roept op tot een aanzienlijke vermindering van de EU consumption footprint om deze zo snel mogelijk binnen de grenzen van de planeet te brengen. In opdracht van de OVAM berekende VITO dat de Vlaamse consumptievoetafdruk in 2019 15,9 miljoen punten of 2,4 punten per capita bedraagt. In vergelijking met de andere EU-27 landen is dit eerder aan de hoge kant.

Berekening consumptievoetafdruk 

De milieueffecten van de hele levenscyclus van een product of dienst worden toegerekend aan het land waar het wordt geconsumeerd. Dat betekent dat de milieueffecten van lokale productie en de productie van ingevoerde goederen die in Vlaanderen worden geconsumeerd, zijn opgenomen, en niet de effecten van de productie van uitgevoerde goederen. De belangrijkste milieu-impactindicatoren zijn klimaatverandering, fijn stof en de uitputting van fossiele grondstoffen, mineralen en metalen, in die grootteorde. 

Milieu-impact van materiaalcategorieën 

De milieu-impact gemeten via de consumptievoetafdruk wordt toegewezen aan vier ‘gebruiksklare’ materiaalcategorieën (fossiele brandstoffen, metalen, biomassa en niet-metaalhoudende mineralen) en twee restcategorieën (overige economie zoals de assemblageactiviteiten en huishoudens zoals autorijden of het verwarmen van woningen). Fossiele brandstoffen en afgeleide producten, zoals kunststoffen en chemicaliën, dragen het meest bij aan de milieu-impact, zo’n 29 % gevolgd door metalen (26 %) en biomassa (23 %). 

De milieu-impact van niet-metaalhoudende mineralen is relatief gering, hoewel er een grote hoeveelheid van gebruikt wordt. Een reductie in het gebruik van niet-metaalhoudende mineralen heeft dus een minder groot effect op de milieu-impact die daaraan is gekoppeld. Het gebruik van metalen reduceren heeft daarentegen wel een groter effect op de milieu-impact.

Duurzaamheidsbeleid

Om de milieu-impact van ons materialengebruik te verminderen, zijn er meerdere beleidsinitiatieven in uitvoering. De Vlaamse overheid richt zich op het verminderen van de impact van fossiele grondstoffen door klimaatmaatregelen zoals het Vlaams Energie- en Klimaatplan en de Europese Green Deal. De dubbele groene en digitale transitie (twin transition) gaat gepaard met de verdere uitbouw van de strategische technologieën (zie o.a. European Critical Raw Material Act). Deze technologieën (bv. hernieuwbare energie) vergen meer grondstoffen, in grote mate kritieke metalen, waardoor de milieu-impact toeneemt. De circulariteit van biomassa wordt verbeterd via de herziening van de kaderrichtlijn afval (bv. reductie voedselverlies) en het actieplan voedselverlies en biomassareststromen . Voor niet-metaalhoudende mineralen richt het beleidsprogramma ‘Op weg naar circulair bouwen’ zich onder meer op meer hoogwaardige recyclage en hergebruik via selectieve sloop. 

>> Lees het volledige circulaire materialenverhaal