Input-output analyse helpt evoluties in de Vlaamse materialenvoetafdruk te verklaren

Vlaanderen wil dat de materialenvoetafdruk van de Vlaamse consumptie tegen 2030 vermindert met 30 % en tegen 2050 met 75 %, vooral door minder primaire grondstoffen te gebruiken en materialenkringlopen te sluiten. Maar we zijn een open economie, met veel import en export van grondstoffen en producten. Als we enkel focussen op de uitdagingen op ons eigen grondgebied, bestaat het gevaar dat we de milieu-impact van onze consumptie naar het buitenland gaan verschuiven. De grondstoffen en producten die we importeren, hebben elders immers ook een impact gehad. Bovendien bestaat het risico dat we de milieuwinsten van hergebruik en recyclage daardoor onderschatten.

Update Vlaamse materialenvoetafdruk via input-output analyse

In opdracht van de OVAM berekende VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch onderzoek, een update van de materialenvoetafdruk via input-output analyse. Zo’n IO-analyse geeft inzicht in de samenhang en onderlinge afhankelijkheid van verschillende sectoren in een economie. De nieuwe materialenvoetafdruk op basis van IO-analyse heeft betrekking op de periode 2015-2019. Er is ook een eerste inschatting gemaakt voor de materialenvoetafdruk van 2020 en 2021 op basis van veranderingen in consumptie. 

Niet-metaalhoudende mineralen hebben grootste aandeel in de totale voetafdruk 

De Vlaamse materialenvoetafdruk omvat alle primaire grondstoffen – biomassa, niet-metaalhoudende mineralen, metaalertsen en fossiele energiedragers – die wereldwijd worden ontgonnen om de Vlaamse consumptie mogelijk te maken. De onderlinge verhoudingen van de materiaalcategorieën in de totale materialenvoetafdruk blijven over de jaren ongeveer gelijk. In 2015 bedraagt het aandeel van de niet-metaalhoudende mineralen meer dan de helft (56 %). Dit wordt gevolgd door biomassa (24 %), fossiele energiedragers (14 %) en tot slot metaalertsen (7 %). In 2019 steeg de bijdrage van de niet-metaalhoudende mineralen verder naar 60 %. Het aandeel van biomassa, metaalertsen en fossiele energiedragers daalde tot respectievelijk 21 %, 7 % en 12 %.

Consumptie door huishoudens en investeringen dragen het meeste bij aan de materialenvoetafdruk
 
De IO-analyse splitst de materialenvoetafdruk van de Vlaamse consumptie op in verschillende finale  vraagcategorieën:

• Consumptie door huishoudens;
• Consumptie door overheden;
• Consumptie door instellingen zonder winstoogmerk (IZW’s) ten behoeve van huishoudens;
• Veranderingen in voorraden;
• Investeringen door bedrijven, overheden en huishoudens in vaste activa.

In 2015 kon bijna de helft van de materialenvoetafdruk (45 %) toegeschreven worden aan de consumptie door huishoudens. De consumptie door overheden vormde 10 % van het totaal. De investeringen in vaste activa, zoals het verwerven van een privéwoning of overheidsgebouw, waren verantwoordelijk voor 41 %. De IZW’s hadden amper een invloed, vermits zij zich met dienstverlening bezighouden. 

Tussen 2015 en 2019 blijven deze percentages grotendeels gelijk. Alleen de veranderingen in voorraden fluctueren enorm: van 1 % tot wel 12 %. Die schommelingen zijn bepalend voor het verloop van de totale voetafdruk. Als we de evolutie per finale vraagcategorie bekijken, vertoont de materialenvoetafdruk van de huishoudens eerder een dalende trend, maar met schommelingen tussen de jaren. De materialenvoetafdruk van de bestedingen door de overheden kent een stijgende trend. 

Stijgt of daalt de materialenvoetafdruk in Vlaanderen? De materialenvoetafdruk kan ook op een andere manier worden berekend, via de EW-MFA methodologie (Economy-wide material flow accounts) van Eurostat. De opvolging van de strategische doelstelling voor de materialenvoetafdruk gebeurt met deze berekeningswijze. Het voortschrijdend gemiddelde van de Vlaamse materialenvoetafdruk steeg tussen 2010 en 2021 van 186 miljoen ton naar 196 miljoen ton (+6 %). Vanaf 2019 is er een daling in het voortschrijdend gemiddelde van de materialenvoetafdruk. De absolute waarde van de materialenvoetafdruk steeg wel opnieuw in 2021, maar dit is niet zichtbaar in het voortschrijdend gemiddelde.

Meer informatie over die methode en de bevindingen vindt u op deze pagina. De IO-analyse helpt de evoluties in de Vlaamse materialenvoetafdruk te verklaren.  
 

>> Lees het volledige circulaire materialenverhaal