PCB's (polychloorbifenylen) zijn milieuschadelijke, chloorhoudende stoffen die tot 1985 in vele producten werden toegepast. Het hoofdgebruik was onbrandbare olie in transformatoren. De overheid heeft een beleid uitgewerkt om deze stoffen geleidelijk uit gebruik te nemen en te vernietigen. Dit is al grotendeels gebeurd.
Door de milieuschadelijke eigenschappen van PCB's is productie en toepassing van PCB-houdende stoffen sinds 1985 verboden. PCB's zijn namelijk zeer slecht afbreekbaar in de natuur en lossen gemakkelijk op in vet. Daardoor bestaat het risico dat ze zich ophopen in de voedselketen, waardoor ze een reële bedreiging vormen voor mens en milieu. Bovendien vormen er zich bij een ongecontroleerde verbranding van PCB's stoffen die giftiger zijn dan de PCB's zelf .
De overheid ontwikkelde daarom een beleid waarbij PCB-houdende apparaten ontmanteld of gereinigd worden en de PCB-inhoud in een verbrandingsoven geschikt voor gevaarlijk afval verwerkt wordt.
Wat zijn PCB's?
Polychloorbifenylen (PCB's) zijn gechloreerde scheikundige verbindingen. Afhankelijk van het aantal chlooratomen en de plaatsing ervan bestaan er 209 verschillende structuren - congeneren genoemd - die met de verzamelnaam PCB worden aangeduid.
PCB's bestaan onder verschillende merknamen. De meest gekende zijn askarel, chlophen en pyraleen. Een volledig overzicht van alle merknamen van PCB-houdende vloeistoffen kan u raadplegen op: 'Merknamen van PCB-houdende vloeistoffen'.
Toepassingen met PCB's
PCB's werden vooral toegepast in gesloten toepassingen. Dit betekent dat de vloeistof zich in een gesloten circuit bevindt, zoals bij transformatoren en condensatoren.
over PCB-houdende transformatoren
Op het vlak van PCB-houdende transformatoren onderscheiden we twee categorieën:
-
De transformatoren die bewust met een PCB-vloeistof werden gevuld. Dit staat vermeld op hun identificatieplaat. Om te weten of u over dergelijke apparaten beschikt, hoeft u enkel de identificatieplaten van uw apparaten na te kijken. Dit type transformatoren mag sedert 1986 in België niet meer op de markt worden gebracht.
-
De transformatoren die gevuld werden met een PCB-vrije vloeistof (minerale olie), maar die tijdens het vullen of tijdens onderhoudswerkzaamheden door PCB's verontreinigd werden. De identificatieplaat van dergelijke verontreinigde apparaten maakt geen melding van de aanwezigheid van PCB's. Bij transformatoren met minerale olie weet men pas na analyse van de vloeistof met zekerheid of die verontreinigd is en of de transformator bijgevolg PCB-houdend is.
over PCB-houdende condensatoren
In tal van toepassingen werd ook gebruik gemaakt van PCB-houdende condensatoren. Kleine versies vinden we onder meer terug in wit- en bruingoed of oude TL-armaturen.
Tenzij men redelijkerwijs het tegendeel kan aannemen, worden toestellen die mogelijk PCB's bevatten, als PCB-houdende apparaten beschouwd.
Daarnaast werden PCB's ook in open toepassingen gebruikt zoals verf, inkt, stopverf en weekmakers.
Wettelijke verplichtingen
De wettelijke verplichtingen zijn vermeld in het Vlarema en, op Europees niveau, in de EG Verordening 1021 over Persistente organische Polluenten (POP's), die van toepassing werd op 15 juli 2019.
Alle apparaten en onderdelen van toestellen die meer dan één liter PCB's bevatten , moeten aan de OVAM gemeld worden om op te nemen in een inventaris.
Dit is een wettelijke verplichting.
De houder van PCB-houdende apparaten moet daarbij volgende gegevens melden:
- naam en adres van de houder
- plaats en omschrijving van apparaten met PCB’s
- de hoeveelheden PCB’s die hij bezit
- data en soorten behandeling of vervanging die worden uitgevoerd of overwogen
- elke wijziging in de situatie hierboven
Deze melding kan gebeuren bij info@ovam.be
Ook elke wijziging van bovenvermelde info, moet binnen de 3 maanden gemeld worden.
De OVAM neemt deze gegevens in een databank op, om de afbouw van PCB’s in Vlaanderen op te kunnen volgen.
PCB-houdende apparaten moeten uit gebruik worden genomen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen apparaten waarvan de vloeistoffen tussen de 50 en 500 ppm PCB's bevatten en diegenen die meer dan 500 ppm PCB's bevatten:
- apparatuur (bv. transformatoren, condensatoren of andere apparatuur die vloeistoffen bevatten) met meer dan 50 ppm pcb's en een volume > 0,05 dm3 moet zo spoedig mogelijk en ten laatste op 31 december 2025 geïdentificeerd en uit gebruik worden genomen.
- apparatuur met meer dan 500 ppm moet onmiddellijk buiten gebruik worden gesteld en vervolgens gereinigd of verwijderd worden.
Een uitzondering is er wel voor alle apparaten en onderdelen van toestellen die minder dan één liter PCB’s bevatten:
- deze moeten ten laatste worden verwijderd op het einde van hun gebruiksduur
- deze apparaten moeten niet aan de OVAM gemeld worden
Voor sterkstroomcondensatoren geldt de drempel van 1 liter voor het totaal van de afzonderlijke onderdelen van een gecombineerd toestel.
Voor het afvoeren van een PCB-houdende apparaten en onderdelen moet u beroep doen op een Inzamelaar, afvalstoffenhandelaar en -makelaargeregistreerd voor het ophalen van PCB-houdende apparaten (EURAL-code 16 02 09 en 16 02 10).
De volledige wetgeving vindt u in Onderafdeling 5.2.8 van het VLAREMA.
PCB-verwijderingsplan
In de inventaris die de OVAM bijhoudt voor het Vlaamse Gewest zijn 20.175 PCB-houdende toestellen opgenomen die meer dan 500 ppm PCB's bevatten. Momenteel is daarvan 99,80 % afgevoerd voor verwerking. De toestellen die nog niet verwijderd zijn, behoren meestal tot bedrijven die betrokken zijn in een juridisch geschil. Deze toestellen worden door Milieu-inspectie opgevolgd.
Daarnaast zijn er ook nog 73 toestellen opgenomen in de inventaris waarvan het PCB-gehalte in de vloeistof minder dan 500 ppm bedraagt. Deze toestellen mogen in gebruik blijven tot het einde van hun levensduur en moeten pas dan worden afgevoerd voor verwerking als PCB-houdend toestel.