Wettelijk kader voor materialenbeheer en circulaire economie
Wat zijn de belangrijkste wijzigingen in het nieuwe Vlarema?
1. Afvalpreventie en vermindering van zwerfvuil
- Wie producten verkoopt of aanbiedt die gemakkelijk aanleiding geven tot zwerfvuil, is verplicht zijn eigen en bijbehorend terrein net te houden en moet instaan voor een correcte inzameling en verwerking van het ingezamelde afval.
- Het bestaande verbod voor fruitstickers aangepast om het in lijn te brengen met de technologische mogelijkheden.
- Vanaf 1 januari 2025 geldt een verbod op een volledige plastic wikkel voor ongeadresseerd drukwerk dat gratis wordt aangeboden.
2. Betere gescheiden inzameling met oog op recyclage
3. Veilige toepassing als secundaire grondstof
4. Grotere afzetmarkt voor gerecycleerde materialen
Momenteel hangt het gebruik van recyclaat sterk af van de prijs van primaire kunststoffen ten opzichte van recyclaat. Dat creëert een instabiel investeringsklimaat voor recyclagebedrijven. Om het gebruik van kunststof recyclaten te stimuleren en zo de recyclage van kunststoffen een duw in de rug te geven, wordt het gebruik van acht zorgvuldig geselecteerde kunststof toepassingen verboden als ze geen recyclaat bevatten en als ze aangekocht zijn door een overheid.
Het gaat daarbij om:
5. Veilige verwerking van afvalstoffen
De certificatie-instellingen voor asbestdeskundigen worden verplicht om deskundigen die bij hen worden gecertificeerd te ondersteunen met een helpdesk. Om de neutraliteit van de asbestdeskundige te garanderen, mag een asbestdeskundige niet tewerkgesteld zijn bij een asbestverwijderaar.
Daarnaast wordt een sectorraad asbest opgericht. Dat sectorale adviesorgaan moet waken over de goede werking van de certificatie-instellingen en kan niet-bindende adviezen geven aan de certificatie-instellingen en de OVAM. Over die oprichting was eerder al beslist bij decreet. Vlarema regelt nu de samenstelling van de sectorraad.
7. Verbeterde inzameling van data over afvalstoffenproductie, -inzameling en -verwerking
De inhoud van de afvalstoffenregisters is in lijn gebracht met de gegevens die in MATIS opgevraagd kunnen worden. Dat maakt een betere tracering van afvalstoffen mogelijk. Op de identificatieformulieren is de identificatie van de actoren in overeenstemming gebracht met de afvalstoffenregisters. De uitwisseling tussen de OVAM en de IHM (Inzamelaar, handelaar, makelaar) en verwerkers van afvalstoffen over door hen ingezamelde en verwerkte hoeveelheden is verder geregeld.
- Voor bedrijfsafvalstoffen worden de voorwaarden verduidelijkt voor de gezamenlijke inzameling van 5 fracties (papier- en kartonafval, houtafval, metaalafval, harde kunststoffen en folies), mits die achteraf worden uitgesorteerd.
- Vanaf 1 januari 2026 worden de inzamelaars van bedrijfsrestafval verplicht om de kost die ze doorrekenen aan hun klanten proportioneel te maken met het gewicht van het ingezamelde restafval.
- De regeling voor de inzameling van bedrijfsrestafval wordt lichtjes bijgestuurd, met verduidelijking wanneer een non-conformiteit moet worden opgesteld en wanneer transparante zakken al dan niet moeten worden gebruikt.
- Om de recyclagegraad van verschillende fracties bouw- en sloopafval te verhogen is een nieuwe regeling uitgewerkt op basis van bron- en nasortering, in lijn met het kader voor bedrijfsrestafval.
- De selectieve inzameling van bioafval bij huishoudens wordt verplicht in die gevallen waar het effectief mogelijk is.
- Huishoudelijk restafval dat niet met een verplicht tarief cf. art. 5.1.4 van Vlarema wordt ingezameld, valt vanaf nu onder het verbrandingsverbod. Dit betekent ook dat hiervoor het dubbele tarief voor heffingen moet worden betaald bij afwijking op het verbrandingsverbod.
- Er komen regels voor de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor online marktplaatsen. Zo ontstaat er een gelijker speelveld met producenten die verkopen via fysieke winkels.
3. Veilige toepassing als secundaire grondstof
- De procedure voor grondstofverklaringen werd tegen het licht gehouden met een aantal wijzigingen tot gevolg. Enerzijds komt er meer aandacht voor kwaliteitsborging. Anderzijds wordt de procedure flexibeler en komen er bijkomende rechtsgronden om de grondverklaringen bij te sturen of op te heffen.
- Het gebruik als bouwstof. Die wijzigingen zorgen voor een betere afstemming tussen de normenkaders in Vlarebo en Vlarema.
- Om het nieuwe concept van boerderijcompostering uit een samenwerkingsverband tussen maximaal drie landbouwers en natuurbeheerders te operationaliseren wordt het opgenomen in Vlarema 9.
- Het gebruik van houtsnippers uit biomassareststromen wordt gereglementeerd, zowel bij onderwerken op een landbouwgrond als als bodembedekker buiten landbouwgebied.
- Er komen einde-afvalcriteria voor de inzet van opgewerkte afvalstoffen als blendcomponent bij de productie van scheepsbrandstof.
4. Grotere afzetmarkt voor gerecycleerde materialen
Momenteel hangt het gebruik van recyclaat sterk af van de prijs van primaire kunststoffen ten opzichte van recyclaat. Dat creëert een instabiel investeringsklimaat voor recyclagebedrijven. Om het gebruik van kunststof recyclaten te stimuleren en zo de recyclage van kunststoffen een duw in de rug te geven, wordt het gebruik van acht zorgvuldig geselecteerde kunststof toepassingen verboden als ze geen recyclaat bevatten en als ze aangekocht zijn door een overheid.
Het gaat daarbij om:
- compostbakken en -vaten;
- rolcontainers voor afval;
- kweekpotten, kweektrays en plantentrays;
- meubilair met kunststof onderdelen in openbare ruimten;
- geluidsschermen;
- buizen voor afvoer van regen- en afvalwater;
- afdekplaten voor kabels, gasleidingen en nutsvoorzieningen; en raamsystemen.
5. Veilige verwerking van afvalstoffen
- Er komen speciale veiligheids- en voorzorgsmaatregelen voor de opslag en verwerking van afgedankte lithiumbatterijen.
- Voor het aftappen van koudemiddelen uit de klimaatregelingsapparatuur van afgedankte voertuigen werden de opleidings- en examenvereisten verstrengd.
- De gevaarseigenschap ‘ecotoxiciteit’ wordt verduidelijkt met het oog op de correcte kwalificatie van een afvalstof als gevaarlijk.
- De Europese Persistente organische verontreinigende stoffen (POP)-verordening de vernietiging van POP-houdende afvalstoffen vanaf een bepaalde grenswaarde. Om van die verplichting af te wijken, wordt een procedure ingeschreven.
- Er wordt een analysepakket voor poly- en perfluoralkylverbindingen (PFAS) in afvalstoffen - bestemd voor gebruik als bodemverbeterend middel of meststof en voor gebruik als bouwstof - geïntroduceerd omdat normenkaders voor beide toepassingsgebieden in voorbereiding zijn.
De certificatie-instellingen voor asbestdeskundigen worden verplicht om deskundigen die bij hen worden gecertificeerd te ondersteunen met een helpdesk. Om de neutraliteit van de asbestdeskundige te garanderen, mag een asbestdeskundige niet tewerkgesteld zijn bij een asbestverwijderaar.
Daarnaast wordt een sectorraad asbest opgericht. Dat sectorale adviesorgaan moet waken over de goede werking van de certificatie-instellingen en kan niet-bindende adviezen geven aan de certificatie-instellingen en de OVAM. Over die oprichting was eerder al beslist bij decreet. Vlarema regelt nu de samenstelling van de sectorraad.
7. Verbeterde inzameling van data over afvalstoffenproductie, -inzameling en -verwerking
De inhoud van de afvalstoffenregisters is in lijn gebracht met de gegevens die in MATIS opgevraagd kunnen worden. Dat maakt een betere tracering van afvalstoffen mogelijk. Op de identificatieformulieren is de identificatie van de actoren in overeenstemming gebracht met de afvalstoffenregisters. De uitwisseling tussen de OVAM en de IHM (Inzamelaar, handelaar, makelaar) en verwerkers van afvalstoffen over door hen ingezamelde en verwerkte hoeveelheden is verder geregeld.
Meer informatie
De wijzigingen aan Vlarema vindt u hier in detail terug. De Vlaamse Regering keurde het besluit definitief goed op 22 december 2023. Het besluit treedt in werking 10 dagen na publicatie in het Belgisch Staatsblad.