Zinkassen

Deze bedrijven verwerkten ertsen tot zuivere non-ferro metalen door ze te verhitten. Veruit het belangrijkst was de productie van zink uit zinkhoudende ertsen. Hierbij werden moffels (lange keramische buizen) gevuld met erts en steenkool. De moffels werden vervolgens in gasgestookte ovens geplaatst. Het zink verdampte en werd gecondenseerd. Bij al deze processen kwam stof vrij dat nog hoge concentraties aan metalen bevatte. Via de schouw belandde het stof met de metalen in het milieu. Hierdoor is in een grote regio rond de bedrijven de bodem aangerijkt met zware metalen. Door de uitloging van metalen uit de bodem is geleidelijk aan ook het grondwater aangerijkt. Door de lozingen van bedrijven, door afspoeling van verontreinigde terreinen en door kwel werd ook het oppervlaktewater verontreinigd.

Daarenboven werden er reststoffen geproduceerd die het milieu nadelig hebben beïnvloed. Bij de verhitting van de ertsen om er zink uit te distilleren, bleef er een residu achter in de moffels. De horizontaal opgestelde moffels werden geledigd door het residu er uit te trekken en het in de kelder te laten vallen, vandaar de naam kelderassen. Omdat de assen en slakken veel ijzer bevatten worden ze ook ijzerassen genoemd. In de volksmond worden de assen en slakken afkomstig van de zinksmelters ook zinkassen genoemd.

Vanaf 1974 werd het productieproces van zink omgeschakeld van het thermisch proces (pyrometallurgie) naar een natchemisch proces (hydrometallurgie) of werd de productie op de site stopgezet. De emissie van stof daalde vanaf dan dan ook drastisch. Nu worden er geen zinkassen meer geproduceerd.

De kelderassen werden aanvankelijk opgestapeld op een slakkenberg of werden gebruikt voor het verharden en nivelleren van het bedrijfsterrein.

Later werd het materiaal ook gebruikt door gemeentes en particulieren om wegen te verbeteren en om erven en opritten te verharden. Het materiaal was zo gegeerd dat er zelfs voor werd betaald. Gemeenten organiseerden transport per trein en hielden een stock bij.

Wanneer de kelderassen nog voldoende andere metalen bevatten zoals koper en lood, werd dit er verder uit gehaald. Vandaar dat deze processen in hoofdzaak een afgeleide zijn van het zinkproces. Loodslakken zijn het residu van de winning van koper uit de kelderassen. Ook deze loodslakken werden gebruikt voor de stabilisatie van wegen.

Het rapport 'Herkennen van materialen gebruikt in de wegenbouw en voor verharding' beschrijft de verschillende processen waarbij de materialen vrijkwamen die  gebruikt werden voor verharding van wegen, opritten of erven. In de bijlagen vindt u documentatie om deze materialen te kunnen herkennen. Daarnaast beschikt de OVAM over een verzameling stalen die u kan helpen bij het determineren van de kenmerken van de verschillende materialen.

De zinkassen die in het verleden werden aangewend voor verharding, bevatten nog altijd veel zware metalen die geleidelijk in het milieu vrijkomen door stofvorming en uitloging. De aanwezigheid van zinkassen is dan ook een knelpunt bij overdracht van gronden, bij bouw en verbouwingen van woningen en bedrijven en bij infrastructuurwerken.

De aanpak van dit probleem bestaat enerzijds uit verwijdering en anderzijds uit milieuverantwoord gebruik. Daar waar de risico's het grootst zijn of waar de zinkassen al te gemakkelijk een blijvende bron van verontreiniging vormen, moeten ze op termijn worden verwijderd. Hierbij gaat het vooral om de 'open' toepassingen van zinkassen (d.w.z. niet onder een verharding) en daar waar het karakter van de weg onduidelijk is of beperkt in de tijd. Een particulier die zinkassen heeft gebruikt voor de fundering van zijn oprit moet er zich van bewust zijn dat dit materiaal bij heraanleg een praktisch en financieel knelpunt kan worden.

Daar waar het gebruik van de zinkassen een permanent karakter heeft (openbare eigendom) en waar de zinkassen zijn gebruikt in de fundering van een met beton of asfalt verharde weg, worden de zinkassen bij voorkeur op een milieuverantwoorde manier als bouwstof gebruikt in de fundering.