Aanvullende instrumenten toekomstgericht bouwen

Dit document geeft inzichten hoe overheden
via publieke aanbestedingen komaf kunnen
maken met de laagste prijs als voornaamste
gunningscriterium. Het onderzoekt
voorbeeldbestekken en bekijkt of
prestatiegerichte gunningscriteria zinvol en
voldoende zijn om (ver)bouwoplossingen met
betere kwaliteiten en prestaties zoals
traditionele oplossingen te selecteren en te
gunnen. Verder analyseert het hoe een
overheid een koploper die als enige op de
Vlaamse/Belgische markt een bepaalde
(circulaire) dienst aanreikt toch aanbesteed kan
worden zonder een marktverstoring te creëren.

Deze publicatie is gericht naar publieke
opdrachtgevers. Het wenst de nodige
ondersteuning te bieden om de algemene
principes van een circulaire aanpak toe te
passen. Dit vademecum is een leidraad die de
opdrachtgevers kunnen volgen bij elke stap van
hun project. Het biedt hen niet alleen een
gedetailleerd inzicht in de algemene principes
van de circulaire economie in de bouwsector,
maar ook een aanpak die zij kunnen volgen om
deze principes ook effectief op te nemen in
hun project. Voor verschillende
toekomstgerichte principes biedt de publicatie
inspiratie voor clausules in de bestektekst.

Op basis van het Bouwtechnisch Bestek van
Wonen in Vlaanderen (vroeger VMSW) werden
alternatieve teksten opgemaakt met circulaire
materialen en technieken.

In deze praktische gids vindt u richtlijnen, stappen en strategieën om het gebruik van TOTEM te integreren in uw opdracht. 

Het Europees initiatief Level(s) biedt een
gemeenschappelijke taal voor het beoordelen
van en rapporteren over de
duurzaamheidsprestaties van gebouwen, van
ontwerp tot einde levensduur. De tool maakt
gebruik van kernindicatoren voor
duurzaamheid om de impact op koolstof,
materialen, water, gezondheid, comfort en
klimaatverandering te meten gedurende de
volledige levenscyclus van een gebouw. Level(s)
is open source en vrij beschikbaar voor
iedereen.

GRO is een instrument dat door de drie
gewesten ondersteund wordt. Het meet en
vergroot de duurzaamheid van bouwprojecten
op een holistische manier. Het gaat dus breder
dan de thema’s die in deze publicatie
behandeld werden. De ambitie van GRO is om
via een geïntegreerd ontwerpproces tot
toekomstgerichte, comfortabele gebouwen te
komen, waarin sterk wordt ingezet op circulair
bouwen.
Dit instrument kan zowel door opdrachtgevers
als ontwerpteams gebruikt worden tijdens de
verschillende fases van een privé en/of publiek
project. GRO kan zowel voor nieuwbouw- en
renovatieprojecten als herinrichtingsprojecten
van bestaande gebouwen gebruikt worden.

Een belangrijk doel van toekomstgericht (ver)
bouwen is het verminderen van de milieuimpact
van de bouwsector. Met de TOTEM-tool,
ondersteund door de drie gewesten, wordt dit
kwantificeerbaar. Deze tool, de Tool to
Optimise the Total Environmental impact of
Materials helpt de Belgische bouwsector de
milieu-impact van gebouwen te objectiveren en
te verminderen. Zo kunnen verschillende
materiaal- en ontwerpkeuzes ten opzichte van
elkaar afgewogen worden. Dit kan helpen om
belangrijke beslissingen te maken.

Deze publicatie richt zich op een breed
doelpubliek van opdrachtgevers, ontwerpers,
aannemers en producenten. Het heeft als
voornaamste doel deze verschillende actoren te
begeleiden bij het in de praktijk brengen van
innovatieve circulaire oplossingen en daarbij
antwoorden te bieden op de belangrijkste
vragen en bezorgdheden met aandacht voor de
rol die elk van hen te spelen heeft.

De publicatie richt zich op lokale besturen.
Deze gids verkent inspirerende acties die een
lokaal bestuur kan nemen om de shift naar een
duurzame, circulaire bouw-economie te
versnellen. Deze acties zijn in een
overzichtelijke matrix samengebracht en met
fiches en voorbeelden geïllustreerd.

De tool Circulair Gebouwd begeleidt je in het
bepalen, opvolgen en evalueren van circulaire
ambities in bouwprojecten. Het ondersteunt
bouwpartners ook om hierover transparant te
communiceren, van start tot oplevering.
De scores drukken niet uit hoe circulair
een gebouw is, maar tonen aan in hoeverre
men op een bepaalde thematiek wil inzetten.
Het doel is dus niet om 100% te halen op elk
thema, maar wel om per project een ambitieus
en realistisch percentage vast te leggen.

De Gids Duurzame Gebouwen van Leefmilieu
Brussel is bedoeld voor bouwprofessionals. De
dossiers, technische oplossingen en casestudies
werden geschreven door gespecialiseerde
adviesbureaus. Volgens 10 thema’s kan je je
verdiepen in circulaire economie, energie,
fysieke omgeving, materialen, water, comfort,
mobiliteit, beheer & werf, natuur en akoestiek.

Deze checklist, uitgebracht door het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest, is een vrijwillige
ontwerptool die de opdrachtgevers en
ontwerpers wil ondersteunen om omkeerbare
en circulaire gebouwen te realiseren. Het gaat
verder in detail op heel wat thema’s die in deze
publicatie behandeld werden en maakt het
tastbaarder. De checklist is opgevat als een
kwalitatief ontwerpinstrument. Het kan al
vroeg in het proces gebruikt worden,
bijvoorbeeld bij de definitie van een
programma van eisen, maar is ook een goede
leidraad bij het maken van de eerste
ontwerpschetsen of bij de opvolging van het
project doorheen de verschillende fases.

De Bouwcatalogus vormt een praktijkgerichte leidraad met concrete oplossingen die het hergebruik van gebouwelementen en –materialen mogelijk maken. Zowel architect, opdrachtgever als aannemer kunnen ermee aan de slag. Daarnaast kunnen de voorbeelden producenten inspireren om hun ontwerp bij te sturen tot een optimaal aanpasbaar en demonteerbaar bouwsysteem. 
De oplossingen voorgesteld in de bouwcatalogus werden kwalitatief geëvalueerd op het vlak van veranderingsgericht bouwen. De focus ligt op demonteerbaarheid en optimaal waardebehoud van de elementen en materialen tijdens hun levensduur.