Algemene vragen

Een grondstof is een bijproduct of materiaal dat het einde van de afvalfase heeft bereikt.

Er bestaan zowel Europese als Vlaamse criteria om een materiaal te beschouwen als grondstof.

Op Europees niveau bestaat er een kaderrichtlijn over afval en specifieke verordeningen voor metaalschroot, koperschroot en glas. Die Europese regels hebben altijd voorrang op de Vlaamse regels.

Het Vlaams Gewest heeft een beoordelingskader uitgewerkt in het Materialendecreet. Dat kader is daarna geconcretiseerd in het VLAREMA. Zo voorziet VLAREMA specifieke criteria in drie toepassingsgebieden:

• voor het gebruik als meststof of bodemverbeterend middel,
• voor het gebruik als bouwstof,
• voor het gebruik in kustmatige afdichtingslagen met waterglas op stortplaatsen van categorieën 1 en 2.

Daarnaast onderscheidt VLAREMA ook twee materiaalstromen:

• materiaal afkomstig uit de non-ferrometallurgie en bestemd voor de non-ferrometallurgie, en
• materiaal afkomstig uit de ferrometallurgie.

Een ministerieel besluit regelt de voorwaarden voor deze twee stromen uit de metallurgie.

VLAREMA voorziet ten slotte ook de einde-afvalstatus voor materialen bestemd voor gebruik in bodemsaneringswerken of voor risicobeheersmaatregelen. De materialen moeten dan wel voldoen aan het conformiteitsattest van het bodemsaneringsproject of risicobeheersplan.

Voor de materialen waarvoor geen specifieke criteria zijn voorzien, moet men een afweging maken op basis van de afvalstoffendefinitie en het toetsingskader in het Materialendecreet. Men mag vrijwillig een grondstofverklaring aanvragen bij de OVAM, bijvoorbeeld om twijfel of discussie bij inspecties te vermijden.

De gedetailleerde voorwaarden en criteria vindt u in de toepasselijke regelgeving. De handleiding van de OVAM helpt u om de voorwaarden te begrijpen en te interpreteren.

Een grondstofverklaring is een verklaring van de OVAM dat een bepaald materiaal niet of niet meer als een afvalstof moet worden beschouwd. Onder bepaalde voorwaarden kan men immers afvalstoffen ook als grondstoffen gebruiken. In dat geval verliest het materiaal de status van “afvalstof” en komt het in de einde-afvalfase. 

Dit eindeafvalbeleid is gebaseerd op Europese regelgeving. In Vlaanderen vindt u de toepasselijke regelgeving in het Materialendecreet en VLAREMA, kort voor het Vlaams reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen.

Om een bepaald materiaal te beschouwen als grondstof, moet men in sommige gevallen een grondstofverklaring aanvragen bij de OVAM. De OVAM toetst het gebruik van de beoogde grondstof dan af aan de regelgeving, en doet vervolgens een gemotiveerde uitspraak.

Een grondstofverklaring is dus een gemotiveerde beslissing van de OVAM, waarin ze verklaart dat een specifiek materiaal dat wordt geproduceerd door een specifieke producent voor een specifieke toepassing, het afvalstatuut verliest en dus grondstof wordt. Meer info in de Handleiding.

Het antwoord op deze vraag is vrij complex. In grote lijnen kan je zeggen dat:

• u geen grondstofverklaring nodig hebt indien uw materiaal gevat wordt door een Europese einde-afval-verordening.
• als u het materiaal wenst te gebruiken als meststof, bouwstof, afdichtingslaag vermeldt bijlage 2.2 van het VLAREMA of u al dan niet een grondstofverklaring nodig hebt. Indien het materiaal niet voorkomt in bijlage 2.2 moet u steeds een grondstofverklaring aanvragen.
• als het materiaal afkomstig is van de non-ferro of ferro metallurgie, vermeld wordt in het betreffende Ministerieel Besluit én als aan alle voorwaarden in dat MB voldaan is, is geen grondstofverklaring vereist.
• indien het materiaal wordt ingezet bij bodemsaneringswerken of risicobeheersmaatregelen in kader van bodemsanering is geen grondstofverklaring nodig in geval de materialen voldoen aan de eisen gesteld in het conformiteitsattest van het bodemsaneringsproject.
• in geval van twijfel bij houder en in de andere gevallen vraagt men een grondstofverklaring aan. Verder kan een aanvraag voor een grondstofverklaring geëist worden naar aanleiding van controle of inspectie.

U vindt een handleiding bij deze materie op de website van de OVAM.

Voor de materialen afkomstig van de non-ferro of ferro metallurgie geldt dat de materialen slechts als grondstof worden beschouwd als alle voorwaarden vervuld zjin overeenkomstig artikel 2.3.5.1 of art. 2.3.6.1 van VLAREMA en het betreffende Ministerieel Besluit. Daarbij komt dat vervolgens aan alle toepasselijke REACH-verplichtingen moet voldaan zijn. Indien dit niet het geval is, kunnen de materialen niet vermarkt worden en blijven ze afvalstoffen.

Restgassen zijn volgens de definitie in het decreet materialen en vallen in principe dus onder het materialendecreet en -beleid. Dat wil zeggen dat er, in aansluiting op de verwerkinghiërarchie of de regeling voor niet-afvalstoffen, nadere maatregelen kunnen komen. Er zijn echter geen concrete of nieuwe maatregelen opgenomen in het VLAREMA die van toepassing zijn op dergelijke restgassen.

Het opleggen van een kwaliteitsborgingssysteem is een sterk instrument om de milieukwaliteit van de grondstof te garanderen. Het zal bijvoorbeeld worden opgelegd indien de afvalstoffen een bewerking ondergaan waardoor de samenstelling wijzigt of indien de afvalstoffen afkomstig zijn van verschillende producenten.

Het zal eerder niet worden opgelegd indien de producent van de afvalstof de grondstofverklaring zelf aanvraagt en geen behandeling op de afvalstof uitvoert waardoor de samenstelling kan wijzigen.

Dit is moeilijk te controleren. Er zal echter wel uitwisseling en samenwerking met andere landen gebeuren, net om de naleving van gebruiksvoorwaarden zoveel mogelijk te garanderen.

Neen. Zowel bijproducten als eindeafvalstoffen vallen onder de definitie van "grondstof". De criteria voor grondstoffen en de voorwaarden voor het gebruik ervan gelden dus zowel voor bijproducten als voor eindeafval. Met een eenduidig beleid rond de afbakening van de afvalfase willen we een gelijk speelveld creëren. Het is onaanvaardbaar dat een materiaal aan andere criteria en gebruiksvoorwaarden zou moeten voldoen naargelang het juridisch oorspronkelijk als een afvalstof of meteen als een bijproduct wordt beschouwd. Door uniforme criteria en gebruiksvoorwaarden, gaan we de discussie over definities uit de weg.

De samenstellingseisen en gebruiksvoorwaarden om iets als 'grondstof' te beschouwen, zijn geldig voor het Vlaamse Gewest. Als OVAM een grondstofverklaring aflevert dan is die enkel geldig voor het Vlaamse Gewest. Andere lidstaten hebben het recht er anders over te oordelen. Omgekeerd geldt hetzelfde, ook al beschouwt een andere lidstaat een bepaald materiaal als grondstof en niet als afval, dan nog kan een andere evaluatie in Vlaanderen gemaakt worden.

In geval van grensoverschrijdend transport geldt de strengste interpretatie (dus afvaltransport in geval één van de betrokken partijen het als afval beschouwt).

Indien er Europees geldende criteria zijn, bijvoorbeeld in het geval materiaalstromen zoals metaalschroot, koper, glas, papier en binnenkort kuststoffen en biomassa, dan zijn deze uiteraard ook van toepassing in Vlaanderen.

REACH staat voor Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals. Het bevat alle voorwaarden en procedures die nodig zijn om chemische stoffen op de markt te brengen of te gebruiken.

Voor meer vragen over REACH kan u terecht bij de bevoegde federale overheid, de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Ook bij de FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie kan u inlichtingen inwinnen.
Meer info over REACH.

Nee, REACH neemt geen enkel voorafname op de afvalstoffendefinitie. Hier is duidelijk sprake van éénrichtingsverkeer, en dit wordt zo ook vanop het Europese niveau benadrukt: eerst moet het einde-afval/bijproduct-karakter worden vastgesteld. Van zodra een materiaal in de productsfeer terecht komt, moet aan alle toepasselijke REACH-verplichtingen worden voldaan. Uiteraard bevat een aanvraagdossier voor een grondstofverklaring al een hoop informatie die het registratiedossier onder REACH desgevallend kan voeden.