Voortgangsrapportage Actieplan Voedselverlies 2021-2025

Bedoeling is om tegen eind 2025 de voedselverliezen in Vlaanderen in het restafval sterk te reduceren via preventie en selectieve inzameling. Voedselverlies voorkomen aan de bron levert bedrijven, overheden en huishoudens een rechtstreekse besparing op. Voedingswinkels zijn verplicht in te zetten op het schenken van voedseloverschotten aan voedselbanken en sociale organisaties. Wat niet vermeden kan worden, wordt selectief ingezameld en verwerkt tot voeder voor dieren, materiaal en/of biogas. 

Het actieplan voedselverlies en biomassa 2021-2025 kringloop voedsel draait op volle toeren. In alle schakels van de agrovoedingsketen en bij onderzoek, beleid en middenveld zijn er acties gaande. De gemeenschappelijke noemer is de preventie van voedselverlies en de selectieve inzameling en valorisatie van voedsel- en biomassa(rest)stromen.

Het actieplan bevat 10 actieprogramma’s waaraan acties en indicatoren gekoppeld zijn en waarvoor ook geëngageerde actieprogrammatrekkers zijn aangeduid, met name Flanders’ FOOD, Comeos, FoodWIN, ILVO, Foodsavers/Belgische Federatie van Voedselbanken, VVSG, Vlaco, OVAM en Agentschap Landbouw en Zeevisserij. Ze hebben zich samen met de actietrekkers, de organisaties die in Vlaanderen inspanningen leveren in de strijd tegen voedselverlies, in 2022 verenigd in ‘De Kostwinners’. Het webplatform de Kostwinners (www.kostwinners.be) werd gelanceerd waar mooie resultaten van de partners in 2023 terug te vinden zijn:

• De Wat-je-nog-liggen-had GPT-campagne van OVAM en alle Kostwinners sensibiliseerden Vlaamse consumenten en keukenchefs om creatief met nieuwe receptjes voor hun voedseloverschotten aan de slag te gaan. De start werd gegeven tijdens de internationale dag tegen voedselverlies eind september.
• 85% van de supermarkten schenken voedseloverschotten aan voedselbanken of sociale distributieplatformen.
• 15 grootkeukens in woonzorgcentra en ziekenhuizen werden door FoodWIN begeleid. Op basis van ILVO-projecten in de zorg blijkt dat gemiddeld genomen in woonzorgcentra die nog geen acties ondernomen hebben rond voedselverlies er 10% bordresten en 25-30% bereide warmhoudresten zijn. Deze kunnen met 30% gereduceerd worden na de juiste acties te nemen.
• Vlaco stimuleert huishoudens tot een bewustere omgang met voedsel en thuiscomposteren/kringlopen om zo weinig mogelijk voedsel te verspillen. Vooral brood blijft de grootste verliespost. Via de intercommunale challenges verspreid over Vlaanderen werden de inwoners uitgedaagd om met tips tegen voedselverlies en receptjes in de Plan-eetapp aan de slag te gaan.
• OVAM sensibiliseert, samen met sectorfederaties en inzamelaars, rond de verplichte selectieve inzameling van keukenafval en levensmiddelenafval bij restaurants, events, enz. Vanaf 2024 is de verplichting er voor alle bedrijven. Bronsortering leidt tot hoogwaardige recyclage, maar goede kwaliteit vergt inspanningen van iedereen.
• Elke geïnvesteerde euro in de sociale distributieplatformen en voedselbanken levert het veelvoudige aan sociale en ecologische meerwaarde op, nl. 8,5-10 euro. De sociale distributieplatformen en voedselbanken verdeelden samen 9.511 ton voedseloverschotten in 2023. Voor de sociale distributieplatformen gaat het om bijna 20% meer voedsel en schenkers dan in 2022. De nood aan voedselbedeling groeit ook.
• Negen innovatieve projecten binnen de gerichte oproep circulaire voedselketen van Vlaanderen Circulair,  samen goed voor een budget van 780.000 euro, werden uitgerold.

Binnen de actieprogramma’s van het actieplan noteren we een aantal onderzoeksprojecten die steun genieten van de Vlaamse overheid of de EU. De doelstellingen kunnen heel breed of net heel specifiek zijn.

• Vlaanderen Circulair investeert in o.m. 2 voedselverliesprojecten in de voedingsindustrie. Specifiek voor de zuivelketen wordt door de sectorfederatie BCZ i.s.m. Fevia een tool ontwikkeld om de voedselverliesstromen in kaart te brengen op basis van interne expertise en waarbij oplossingen en good practices worden uitgewisseld. Via het project Voedselverliesscan wordt door Flanders’ FOOD i.s.m. FoodWIN en ILVO gefocust op een publieke tool in 2024 voor voedingsbedrijven om een snelle en/of meer grondige screening te doen van hun voedselverliezen en de opportuniteiten voor verbetering.
• In het kader van het Europese ZeroW-project (2022-2025) onderzoekt ILVO het potentieel van de lokale verwerking van groente- en fruitoverschotten in Vlaanderen, samen met de Voedselbanken, Boerenbond en OVAM. De bedoeling is om deze overschotten via innovatieve verwerking op een efficiënte en duurzame manier om te zetten in veilige, lekkere marktrelevante producten met een langere houdbaarheid zoals bv. sappen, smoothies, soepen,…
• Het Chorizo-project (2022-2025) onderzoekt hoe sociale normen het gedrag en het ontstaan van voedselverlies bij o.m. huishoudens beïnvloeden.  Onvoorbereid, impulsief aankoopgedrag, overschatting van de benodigde hoeveelheden en mogelijk getriggerd door promoties leiden tot meer voedselafval.
• Het Europese CMART-Life project (2021-2027) werkt onder meer aan oplossingen voor ontpakking en verwerking van verpakte levensmiddelen, aan selectieve inzameling van bioafval, aan bewustwording van minder voedselverlies bij huishoudens. 

Benieuwd naar meer acties die voedselverlies verminderen of valoriseren? Die vindt u in het voortgangsrapport Actieplan voedselverlies hieronder. Meer info op https://ovam.vlaanderen.be/web/kostwinners/home