Bodemonderzoek zone K

In een bodemonderzoek wordt gewerkt met stalen die als steekproef dienen voor de omgeving. Op sommige percelen zal dus geen onderzoek gedaan zijn, terwijl dit bij uw buur misschien wel het geval is. Die plaatsen worden wetenschappelijk gekozen en zijn niet perceelafhankelijk. Het onderzoek beperkt zich ook tot de gronden binnen de grenzen van het sitebesluit. Anderzijds is er ook nog verder onderzoek nodig door andere partijen. 

In deze fase van het onderzoek (site-onderzoek) geeft dit weinig meerwaarde. De genomen stalen geven een representatief beeld van de situatie in de omgeving. Tot alle bodemonderzoeken zijn afgerond, gelden algemene adviezen om blootstelling aan PFAS te vermijden. Het is belangrijk om de geldende adviezen en richtlijnen op te volgen.

In een beschrijvend bodemonderzoek wordt een algemene evaluatie gemaakt van de risico’s (gezondheidsrisico, verspreidingsrisico) ipv louter een toetsing van een analyseresultaat aan een bodemsaneringsnorm. Op die manier wordt een algehele beoordeling gemaakt van de risico’s en of bodemsanering noodzakelijk is, waarbij ook rekening wordt gehouden met omgevingsfactoren.  

De normen voor PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn zo laag omdat deze stoffen extreem persistent zijn in het milieu en in het menselijk lichaam. Ze breken nauwelijks af en kunnen zich ophopen, wat leidt tot een verhoogd risico op schadelijke gezondheidseffecten, zelfs bij lage concentraties. 

De wetenschap kan niet altijd exact zeggen bij welke concentratie PFAS schadelijk is, omdat de effecten subtiel en langdurig kunnen zijn. Sommige studies tonen al effecten bij zeer lage blootstellingsniveaus. Daarom worden de normen vaak gebaseerd op het voorzorgsprincipe: beter te streng dan te laks.

Sommigen vinden dat de strenge PFAS-normen overdreven zijn, vooral omdat de impact van lage concentraties moeilijk exact te meten is. Anderzijds is er een groeiende consensus dat PFAS een ernstig milieuprobleem is en dat vroege actie erger kan voorkomen.
 

Het verschil in gemeten PFAS-waarden komt door een combinatie van verschillende factoren: meetmethoden, lokale omstandigheden, natuurlijke verspreiding en menselijke invloed.

Een bodemsaneringstraject is een complex proces dat grofweg bestaat uit drie stappen: 

1. Oriënterende fase (oriënterend bodemonderzoek): hierin wordt door een bodemsaneringsdeskundige onderzocht of er verontreiniging is in een bepaald perceel of op een bepaalde grond.  
    
2. Omvang van de verontreiniging in kaart brengen in Beschrijvend Bodemonderzoek: wanneer blijkt dat er een verontreiniging is in een bepaald dossier, zullen diepteboringen gebeuren en/of peilbuizen geplaatst worden om een driedimensionaal beeld te krijgen van de verontreiniging die onder de grond zit.  
    
3. Saneringsfase: wanneer in kaart is gebracht hoe groot het risico van de verontreiniging is en hoe ver de verontreiniging reikt, wordt mogelijk de sanering in gang gezet. Hiervoor wordt een bodemsaneringsproject opgezet waarin de best mogelijke soort sanering wordt beschreven.  Die wordt goedgekeurd door de OVAM. 

 
De gemiddelde doorlooptijd van een saneringstraject bedraagt enkele jaren. Het is echter onmogelijk om onmiddellijk in te grijpen. De opstart van een traject voor ambsthalve sanering duurt minstens een jaar. De reden daarvoor is dat een heel deel wettelijk bepaalde termijnen doorlopen dienen te worden. Bovendien kunnen zich zaken voordoen die alles nog langer doen duren.  

De OVAM opereert in een bepaald wettelijk kader en met bepaalde middelen die ons via politieke keuzes worden toebedeeld. Het is onze taak om met de middelen die we krijgen zoveel mogelijk verschil te maken. 
 

Het voetbalveld werd mee onderzocht in het eerste verkennend bodemonderzoek bij woonzone J (zie plannetje onderaan). 

 
Er werd toen een staal genomen bij het voetbalveld en ook bij een speelplein. 
De resultaten van de stalen toonden aan dat de toetsingswaarden voor PFOA en voor PFOS (die op dat moment gekend waren) niet werden overschreden. 
Er werd ook geduid dat het voetbalveld en het speelplein in recreatiegebied liggen, waar hogere toetsingswaarden gelden en deze dus ook niet werden overschreden. Daarom werd beslist om het voetbalveld en het speelplein niet toe te voegen aan de zone met no regret-maatregelen en dat er geen verder  onderzoek nodig is. 

Ook als we kijken naar de huidige toetsingswaarden, dan is de concentratie van de verontreiniging in die mate dat er geen verder onderzoek nodig is en dat er geen risico is voor de gezondheid.   
 

Voor de start van de bodemsaneringswerken wordt er een plaatsbeschrijving opgemaakt. Bij de saneringswerken wordt waar mogelijk rekening gehouden met bestaande vegetatie, door er bijvoorbeeld rond te werken. Als er toch vegetatie zou moeten verdwijnen, wordt dit uiteraard vergoed. 

Bij de opmaak van het bodemsaneringsproject gaat de bodemdeskundige bekijken welke manier van saneren hier het meest aangewezen is. Daarbij houdt hij rekening met verschillende factoren. Op dit moment is het dus nog niet zeker of de grond afgegraven zal worden en hoe diep. 

De opmaak van het bodemsaneringsproject kan pas van start gaan wanneer het grondwater- en waterbodemonderzoek is afgerond. Dit verloopt in verschillende fases en kan maximaal tot 5 jaar duren. De eerste fase van dit onderzoek duurt 6 maanden, daarna kunnen we de timing alvast iets scherper stellen. 

Het onderzoek naar het grondwater, de waterbodem en de omliggende beken is nog volop aan de gang. Daarin worden ook de landbouwgronden opgenomen. Net daarom wachten we met de opmaak van het bodemsaneringsproject totdat ook deze fase van het onderzoek is afgerond. Op die manier kunnen we tot een geïntegreerde saneringsaanpak komen. 

De verontreiniging zal nooit volledig weg zijn. Er wordt gesaneerd tot het blootstellingsrisico weg is. Dus na de sanering zal u bij grondwerken/grondverzet nog steeds rekening moeten houden met beperkte verhoogde concentraties en kosten voor afzet van de grond, net zoals elders in Vlaanderen. 

Bij de opmaak van het bodemsaneringsproject zal door de bodemsaneringsdeskundige een plan van aanpak opgemaakt worden. Hierbij bepaalt deze onder meer op welke percelen extra stalen genomen zullen worden. De bodemsaneringsdeskundige contacteert hiervoor dan de eigenaar van de betreffende grond.

Ja, de nieuwe bodemattesten werden verstuurd na afronding van het bodemonderzoek naar de PFAS-verontreiniging in het vaste deel van de aarde (bodem). Op het bodemattest dat u recent hebt ontvangen, staat het bodemonderzoek naar PFAS-verontreiniging in het vaste deel van de aarde vermeld en gebruiksadviezen. 
Bij afronding van het grondwater- en waterbodemonderzoek en na afronding van de bodemsaneringswerken zal u telkens een nieuw bodemattest ontvangen met aangepaste informatie. 
 

We verwachten, op basis van andere dossiers, niet dat dit op termijn een invloed zal hebben op de waarde van uw eigendom. We verwachten dat de gangbare factoren binnen de woningmarkt uiteindelijk bepalend blijven.  
Het blijft ook zo dat zowel de huidige als de potentiële nieuwe eigenaars geen kosten hoeven te maken voor het bodemonderzoek en/of een eventuele sanering bij overdracht. Kosten gelinkt met grondverzet blijven wel van toepassing, zoals voor elke andere locatie in Vlaanderen met een bodemverontreiniging.  

Voor meer info over dit onderwerp kunt u ook terecht bij de notaris.  
 

De kosten voor de sanering van de verontreiniging zijn niet voor de eigenaar, exploitant of gebruiker. De overheid zal dit onderzoek en deze sanering ambtshalve uitvoeren en de kosten ervan dragen. Dit betekent dat de eigenaars niet verantwoordelijk zijn voor de financiële lasten van de sanering. 

Wie de bodem wil uitgraven, wordt aangeraden om bijkomende adviezen in te winnen. Dan moet u immers rekening houden met de regels voor grondverzet. Meer informatie vindt u op ovam.vlaanderen.be/gebruik-van-bodem-materialen-grondverzet 
Mogelijks dient u hiervoor een omgevingsvergunning aan te vragen. 
In afwachting van de saneringswerken zijn de kosten om verontreinigde grond af te voeren, wel voor de eigenaar/exploitant/gebruiker. 
 

Een bloedonderzoek, zoals bij de omwonenden van de 3M-fabriek in Zwijndrecht, wordt georganiseerd op initiatief van het Departement Zorg. De gemeente Willebroek gaat de vraag voorleggen aan het Departement.  

Vragen over bloedonderzoek kunt u doorsturen naar pfas@vlaanderen.be. 

Een bloedanalyse laat niet toe om nadelige effecten van PFAS te voorspellen of voorkomen. Het bloedonderzoek naar PFAS zegt enkel in welke mate iemand in contact is gekomen met PFAS. Het gaat hierbij zowel om recente blootstelling als om blootstelling uit het verleden. Het bloedonderzoek kan niet zeggen of de gemeten waarde zal leiden tot effecten op de gezondheid of heeft geleid tot effecten op de gezondheid.
In het algemeen is het aangeraden om de blootstelling aan PFAS (en bij uitbreiding aan chemische stoffen) zoveel mogelijk te beperken. Ook als een bloedonderzoek gebeurt en de gemeten waarde ligt onder de gezondheidskundige toetsingswaarde- met andere woorden men verwacht geen gezondheidseffecten- zal toch het algemeen advies worden gegeven om de blootstelling te beperken. Mensen die hogere waarden hebben, krijgen hetzelfde advies, eventueel wat specifieker advies aan de hand van de ingevulde vragenlijst of checklist. 
 

Groenten kunnen geteeld worden in de eigen tuin, indien er rekening gehouden wordt met bepaalde adviezen van het Departement Zorg. Het Departement Zorg heeft namelijk besloten dat de no regret-maatregelen behouden blijven tot de afronding van het grondwateronderzoek. Voor groententeelt betekent dit dat zelfgekweekte groenten en fruit geconsumeerd mogen worden indien een goede mix behouden blijft met groenten en fruit uit de winkel. Het wordt afgeraden om geteelde groenten van eigen bodem te consumeren voor: 

• kinderen jonger dan 12,  
• zwangere vrouwen,  
• vrouwen die borstvoeding geven,  
• vrouwen die zwanger willen worden,  
• personen met een verzwakt immuunsysteem.  

 
Was uw handen na het werken in de tuin. Vermijd om grond uit de tuin in huis binnen te brengen en poets met nat. Het wordt afgeraden om putwater te gebruiken voor uw moestuin.  

In mei 2024 bezorgden we de resultaten van de gewasanalyses via een bewonersbrief. Daarin stond te lezen: de resultaten van de gewasanalyses in de zones K en H tonen aan dat de gemeten PFAS-concentraties in de gewassen gemiddeld hoger zijn dan bij fruit en groenten uit de winkel. Het Departement Zorg adviseert om zelf geteelde fruit en groenten met mate te consumeren en een goede mix te blijven aanhouden met fruit en groenten die gekocht zijn. Ook de andere no regret-maatregelen gelden nog steeds in afwachting van het einde van de sanering.

Dit advies blijft ongewijzigd. 
 

Het wordt afgeraden om grondwater te gebruiken als drinkwater, ook niet voor het bereiden van maaltijden, koffie, thee of ijsblokjes. Eveneens wordt het afgeraden om putwater te gebruiken voor uw moestuin of om een zwembad te vullen. 

Kinderen mogen in de tuin spelen, maar moeten hun handen goed wassen na het spelen in de tuin, ook omwille van algemene hygiëne.  
 
Kinderen spelen beter niet op volgende sites als de grond onbedekt is: 

• de oevers van de Fabrieksloop, de Zwarte Beek en Broek De Naeyer 
• de volledige site van de oude fabrieksterreinen 
• de oude bezinkingsbekkens en het domein ten westen van de Biezenweiden. 

Kinderen spelen beter niet op het volgend terrein als de grond onverhard is: 

• op het terrein tussen de waterlopen aan de Heindonksesteenweg 104. 

Huisdieren kunnen gewoon in de tuin spelen.  

Tracht rekening te houden met het volgende:

• Voorkom dat ze in plassen of sloten drinken in een mogelijk vervuild gebied.
• Reinig hun pootjes na het buitenlopen (vooral na regen).
• Beperk contact met blote grond in verontreinigde zones (bijv. gebruik van gazon of bodembedekking).
• Voer liever commercieel dierenvoer in plaats van zelfgeteelde gewassen uit een vervuild gebied.
• Laat de honden/huisdieren beter niet rondlopen op volgende sites als de grond onbedekt is: 
  • de oevers van de Fabrieksloop, de Zwarte Beek en Broek De Naeyer 
  • de volledige site van de oude fabrieksterreinen 
  • de oude bezinkingsbekkens en het domein ten westen van de Biezenweiden. 
  • Huisdieren lopen beter niet op het volgend terrein als de grond onverhard is: 
    • op het terrein tussen de waterlopen aan de Heindonksesteenweg 104 

Het wordt afgeraden om een ren voor pluimvee met vrije uitloop te voorzien. Indien die ren er wel is, wordt de consumptie van de eieren en vlees van eigen kweek afgeraden. De eieren moeten bij het restafval.  

Wie de bodem wil uitgraven, wordt aangeraden om bijkomende adviezen in te winnen. Dan moet u immers rekening houden met de regels voor grondverzet. Meer informatie vindt u op ovam.vlaanderen.be/gebruik-van-bodem-materialen-grondverzet 
Mogelijks dient u hiervoor ook een omgevingsvergunning aan te vragen. 

In afwachting van de saneringswerken zijn de kosten om verontreinigde grond af te voeren, wel voor de eigenaar/exploitant/gebruiker. 
 

Als u hiervoor een omgevingsvergunning krijgt van de gemeente, kan dit zeker. 
U moet wel zelf de kosten betalen om de verontreinigde grond af te voeren. 
Bij de opmaak van het bodemsaneringsproject wordt dan rekening gehouden met deze nieuw aangebrachte verharding, zodat deze niet opnieuw opgebroken moet worden. 
 

In afwachting van de sanering is het geen probleem om grasmatten aan te leggen of de tuinen te verticuteren. Men let daarbij best op de volgende zaken: 

• Na de werken in de tuin de handen goed wassen;  
• Geen grond die aan de schoenen hangt mee naar binnen nemen; 
• Kinderen pas terug in de tuin laten spelen als het gras terug gegroeid is. 

De kosten om verontreinigde grond af te voeren zijn voor de eigenaar/exploitant/gebruiker. 
 

In dit geval is de OVAM niet de bevoegde overheid en is het niet aan de OVAM om te beoordelen wat volgens het Omgevingsvergunningsdecreet moet worden verstaan onder overmacht/vreemde oorzaak. De gemeente vraagt hieromtrent advies op bij de bevoegde overheid.