Buggenhout-Alvat

De site Alvat in Buggenhout is een verlaten en onbenut industrieterrein van 4,6 hectare groot, gelegen aan de Schelde en grenzend aan het woongebied 'Oude Briel'.In het verleden werden op de bedrijfsterreinen gebruikte vaten gereinigd en klaargemaakt voor hergebruik. Alvat nv ging in december 1995 in faling.

Alvat nv (in faling) nam geen stappen om tot bodemsanering over te gaan.
De OVAM startte daarom een ambtshalve procedure op om de milieutechnisch meest prioritaire werken zelf uit te voeren. In 2002 werd het ambtshalve beschrijvend bodemonderzoek opgemaakt. Er werden 2 omvangrijke kernen vastgesteld met gechloreerde solventen, BTEX en minerale olie. De verontreiniging zit zowel in het vaste deel van de bodem als in het grondwater. Daarnaast werd in diezelfde kernen in het vaste deel van de aarde polyaromatische koolwaterstoffen (PAKs) en PCBs teruggevonden.
De verontreiniging heeft zich in beperkte mate verspreid naar de onmiddellijk aanpalende woningen. De verontreiniging met gechloreerde solventen verspreidde zich in het grondwater tot op de kleilaag die zich 15m diep bevindt. Het vaste deel van de aarde is er verontreinigd tot circa 7,5m diepte.

In april 2007 werd voor de grootste en ernstigste verontreiniging in het vaste deel van de aarde een gefaseerd bodemsaneringsproject conform verklaard. De OVAM hoopte door de sanering van deze kern de rendabiliteit van de herontwikkeling van het terrein te verhogen. Daardoor zou de kans vergroten dat privé-investeerders een rendabel sanerings- en herontwikkelingsproject zouden kunnen realiseren. Maar vooraleer een bodemsaneringsproject voor het ganse terrein wordt opgemaakt moet de definitieve eindbestemming van het terrein gekend zijn.

In de periode april tot juli 2010 is in opdracht van de OVAM de eerste fase van de saneringswerken uitgevoerd. Tijdens deze eerste fase is het stort ter hoogte van de spoorweg ontgraven. Parallel met de spoorweg werd een metalen damwand geplaatst. Deze constructie maakte een maximale verwijdering van de verontreiniging mogelijk zonder de stabiliteit van de spoorweg of de woningen in de omgeving in gevaar te brengen. Tijdens de werken was een luchtonttrekking en -zuiveringsinstallatie aanwezig, evenals een installatie om een geurremmend product te vernevelen. In totaal werd er zo'n 13.500 ton materiaal ontgraven en afgevoerd naar erkende verwerkingscentra.

In een tweede fase, van januari tot juli 2011, is de resterende verontreinigde grond aan de kant van de spoorweg ontgraven. Daarbij werd 12.000 ton verontreinigde grond ontgraven en afgevoerd voor verwerking. De ontgravingsput werd opgevuld en de damwand is ter plaatse blijven zitten.

In 2007 werd door de bodemsaneerder en brownfieldontwikkelaar Santerra nv een aanvraag ingediend om te komen tot een Brownfieldconvenant. Santerra nv was geïnteresseerd om dit terrein uit het faillissement te verwerven, te saneren en te herontwikkelen. Gezien er na 10 jaar onderhandelen nog steeds geen eensgezindheid en duidelijkheid was over de toekomstige bestemming van de Alvat-site, heeft Santerra nv het terrein niet verworven. In september 2017 heeft de curator beslist het faillissement af te sluiten wegens gebrek aan actief. De onderhandelingen om te komen tot een brownfieldconvenant werden definitief stopgezet begin 2018.

Aangezien het faillissement werd afgesloten en de onderhandelingen om te komen tot een brownfieldconvenant werden stopgezet, besliste de OVAM de procedure voor het aanstellen van een curator ad hoc op te starten. In januari 2019 was de curator gekend en kon er gewerkt worden aan het dossier voor de overdracht en dit op basis van het protocol curatoren. In het najaar 2019 kreeg de curator machtiging van de rechtbank om het Alvat-terrein over te dragen aan de OVAM voor 1 symbolische euro. Op 12 december 2019 werd de akte verleden, waardoor de OVAM nu eigenaar is van de site.

Stap 1: De afbraak

De eerste stap was de sloop van de aanwezige gebouwen. Die waren in zeer slechte staat en bevatten asbestcement. De schoorsteen stond ook niet meer zo stabiel. De sloopwerken startten op 1 april 2021 en werden in september 2021 beëindigd. Alle gebouwen en bovengrondse installaties zijn vakkundig ontmanteld. De vrijgekomen materialen zijn netjes gesorteerd en selectief afgevoerd. Al het verontreinigd materiaal is afgevoerd naar verwerkingsinstallaties (slib) of stortplaatsen (asbest). Herbruikbare materialen krijgen een tweede leven. Zo is er maar liefst 450 ton metaal vrijgekomen dat zal gesmolten worden en een nieuw leven zal krijgen. Er zijn ook 85 paletten met gerecupereerde bakstenen verzameld die opnieuw zullen worden gebruikt. Het proper beton- en baksteenpuin werd gebroken en blijft op het terrein liggen. Dit kan later door de herontwikkelaar gebruikt worden voor het bouwrijp maken van het terrein. Op die manier vermijden we onnodig transport.

Stap 2: Het beschrijvend bodemonderzoek

De OVAM heeft het beschrijvend bodemonderzoek goedgekeurd in het voorjaar van 2025. Dit onderzoek heeft de exacte locaties van de verontreinigingen in kaart gebracht en bevestigd dat sanering noodzakelijk is. Samengevat zijn er drie zones te onderscheiden (zie figuur). 
 

Grondwater 
Het grondwater op de site stroomt richting de Schelde en bevat verhoogde waarden aan PFAS en vluchtige organische chloorkoolwaterstoffen. Deze verontreiniging moet ook gesaneerd worden.    

Sanering  
Op de site werd al een sanering uitgevoerd in 2010 en 2011. Het recente bodemonderzoek toont aan dat deze sanering een positieve impact heeft op de bodem. Maar er zit nog verontreiniging in de bodem en dus is er een bijkomende sanering van de bodem en het grondwater nodig. Omdat het terrein momenteel niet intensief gebruikt wordt en grotendeels begroeid is, vormen deze verontreinigingen geen onmiddellijk risico voor de gezondheid van de omwonenden. Er zijn ook gebruiksadviezen om blootstelling aan de verontreiniging te vermijden.  

Van no regret-maatregelen naar gebruiksadviezen 
Het Departement Zorg heeft het beschrijvend bodemonderzoek geëvalueerd en besloten om de no regret-maatregelen voor PFAS, die eerder van toepassing waren in de buurt, op te heffen. In het bodemonderzoek zijn gebruiksadviezen geformuleerd die specifieker zijn dan de no regret-maatregelen. De OVAM heeft de eigenaars van gronden waarop gebruiksadviezen van toepassing zijn, hierover geïnformeerd via een nieuw bodemattest in het voorjaar van 2025. Als u dus van de OVAM geen bodemattest ontvangen heeft, wil dit zeggen dat uw grond niet verontreinigd is en er dus ook geen gebruiksadviezen van toepassing zijn. 

Meer info over gebruiksadviezen vindt u terug op de website van de OVAM.

Momenteel is het nog niet helemaal duidelijk welke invulling de site zal krijgen. De gemeente Buggenhout neemt hiervoor de nodige initiatieven.  
De manier waarop we de bodem zullen saneren, hangt nauw samen met de toekomstige invulling van het terrein. In de volgende fase stemmen we de sanering af op de verdere ontwikkeling van het gebied. Dit vraagt om intensief overleg en een goede samenwerking tussen de partijen die beslissen over de invulling en de saneringsmethode. Dit proces loopt al, maar vergt de nodige tijd.  

En ondertussen ? 
In afwachting van de sanering en herontwikkeling beheert de OVAM de Alvat-site als tijdelijk natuurgebied. We hebben dit deels laten inzaaien met een inheems zaadmengsel en deels laten begroeien met de zadenbank die van nature aanwezig was. We passen een gefaseerd maaibeheer toe. Dat wil zeggen dat we nooit de ganse site in één keer maaien, maar telkens een gedeelte.