Wat is een Living Lab?

Een Living Lab is een coöperatieve ruimte waar we samen nadenken, maken, tonen en testen wat aanpasbare gezonde ruimtes kunnen zijn. Want de ruimte in Vlaanderen is bijna op. We moeten slimmer bouwen: kleiner en dichter bij elkaar gaan wonen om de vrijgekomen ruimte te herstellen als groene ruimte. Maar hoe behouden we ons comfort en hoe combineren we dit met een gezond binnenklimaat? Welke materialen zijn echt duurzaam? En hoe blijft het allemaal betaalbaar? Hoe maken we een huis zelfvoorzienend en recycleerbaar? Hoe bouwen we toegankelijke woningen die tegelijk multifunctioneel zijn? Hoe laten we een huis krimpen of groeien volgens de noden van een gezin? En hoe kunnen we gedeelde ruimtes optimaal benutten voor ontspanning of werk? Al deze vragen legden we voor aan een Living Lab.

Figuur: Recuperatie van bestaande bouwcomponenten in een nieuwe context.

De Potterij: blackfield in Mechelen

EVR-Architects voerde samen met Alive Architecture en 1010architecture urbanism in 2016 in opdracht van de OVAM en LNE, een screening uit van meer dan tien 'blackfields'. De site 'De Potterij' in Mechelen kwam er uit als grootste kanshebber voor een veranderingsgericht bouwproject, omwille van haar ligging in een stedelijke omgeving. Deze ligging biedt ook kansen om de site voor tijdelijke activiteiten te gebruiken, in afwachting van een sanering en definitieve herinrichting.

Via een Living Lab op de Potterij willen we al doende leren en ervaren hoe we veranderingsgerichte bouwprincipes kunnen realiseren in de praktijk. De Potterij verleent als het ware een demoruimte aan een community van stakeholders uit de omgeving die met elkaar ervaringen willen uitwisselen omtrent veranderingsgericht bouwen in een circulaire economie. Tegelijk is de Potterij ook een experimenteerruimte waar bouwmateriaalproducenten kunnen demonstreren hoe zij concreet veranderingsgerichte principes integreren.

Resultaten en bevindingen

Hierna vindt u de ideeën die EVR, samen met Alive Architecture en 1010architecture urbanism, in 2016 uitwerkte voor de inrichting van een living lab op de Potterij. Deze ideeën zijn uitgewerkt als 5 maakateliers, die meegenomen  worden in het voortraject voor de (tijdelijke) herinrichting van de Potterij-site in het kader van de Pilootprojecten Terug in Omloop, opgezet i.s.m. het team Vlaamse bouwmeester (duur van Pilootproject: 2016-2021).

Maakatelier 1 -Werken aan een verbinding tussen de publieke ruimte en het LLAB.

De Potterij ligt verscholen in het stadsblok. Er is dus nood aan een betere ontsluiting en zichtbaarheid vanuit de publieke ruimte. De deelnemers aan het LLAB ontwerpen en bouwen een object of installatie die de Potterij ontsluit voor het publiek. In het ontwerpatelier reflecteren ze over de vorm, de verschillende gebruiksvormen, de mogelijkheid om de verbinding te integreren in de finale renovatie of eenvoudig niet-destructief te demonteren zonder dat het afval wordt.

Maakatelier 2 - Een tijdelijke schil om De Potterij  herbergzaam te maken

Om het gebouw bruikbaar te maken in afwachting van de latere  herontwikkeling moet het interieur beschermd worden tegen de natuurlijke elementen. De deelnemers gaan op zoek naar inspirerende gevel- of dakoplossingen, die een nieuwe dimensie geven aan het casco.

Maakatelier 3 - Experimenteren met verse lucht, licht en water.

In bepaalde sectoren zoals zorg en onderwijs moeten de technische installaties makkelijk aanpasbaar zijn om snel te kunnen inspelen op veranderende ruimtebehoeftes en nieuwe technologieën. De deelnemers van dit atelier ontwerpen en bouwen in het interieur van de Potterij een opstelling die rekening houdt met de gezondheid en het comfort voor de gebruikers én met de modulariteit van de technische installaties.

Maakatelier 4 - Flexibele en aanpasbare ruimtes creëren en aanpassen.

In dit maakatelier ontwerpen en realiseren de deelnemers enkele wanden in de Potterij waardoor verschillende partners het gebouw meervoudig kunnen gebruiken. De toekomstige gebruikers gaan mee aan tafel, verduidelijken hun behoeftes en zoeken mee naar oplossingen om ruimte te delen of te verdelen. Uiteraard wordt ook in dit atelier nagedacht over oplossingen die aanpasbaar zijn en in de toekomst geen afval veroorzaken.

Maakatelier 5 – keuken en toilet

Koken brengt mensen samen. Dit waren de opdrachten voor de deelnemers aan het maakatelier. Bouw een keuken die makkelijk verplaatst en uitgebreid kan worden in functie van de behoeften. Bouw een composttoilet dat gebruikt kan worden in de periode van het LLAB. Teken voor beide elementen de levensloopcyclus uit en ga op zoek naar partners die na afloop van het LLAB verder gebruik kunnen maken van de installaties, hier of op een andere plek.

De Potterij: een circulair laboratorium in hartje Mechelen

De Potterij is een blackfield gelegen in hartje Mechelen. De OVAM is sinds mei 2015 eigenaar van deze verwaarloosde site. We hebben de ambitie om hier een plaats te creëren waar jonge, innovatieve en creatieve ondernemers aan de slag kunnen met projecten in het kader van circulaire economie. Aangezien op het terrein verschillende jaren een droogkuis gevestigd was, is de grond ernstig vervuild met olie chloorhoudende ontvetters.

De Potterij nieuw leven inblazen

Samen met Stad Mechelen, Sociaal huis Mechelen, Vlaanderen Circulair en Thomas More Hogeschool wil de OVAM de site nieuw leven inblazen. Het doel: een circulair laboratorium waar denkers en makers elkaar ontmoeten en kleinschalige productie ruimte krijgt in de stad, met het oog op duurzame ontwikkelingen.

De sanering van De Potterij wordt door de OVAM uitgevoerd en gefinancierd. De saneringskost wordt geraamd op 1.900.000 euro. Die kost overstijgt ruimschoots de waarde van het terrein. Vermits de overheid veel geld investeert in de sanering van het terrein, is de OVAM van mening dat het pand een maatschappelijke meerwaarde moet opbrengen.

Om dit te realiseren diende de OVAM een projectvoorstel in voor Terug in Omloop, een initiatief van de Vlaams Bouwmeester dat in oktober 2016 werd goedgekeurd. Buur en Miss Miyagi werden aangesteld als projectregisseur om dit proces in goede banen te leiden.

Een trefpunt voor jonge ondernemers met oog op een circulaire economie

De Potterij wordt een ontmoetingsplaats voor jonge, innovatieve ondernemers met een eigenzinnige kijk op circulaire economie. Hierbij ligt de focus om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardvernietiging te minimaliseren. Ook andere thema’s zoals ecologie, stadlandbouw, onderwijs, buurt, cultuur en kennisontwikkeling zullen hier een plek krijgen. Bovendien zal het pand dienen als uitvalsbasis voor activiteiten van de OVAM en Vlaanderen Circulair.

We lanceerden voor de Potterij-site in het najaar 2019 een grootschalige oproep naar geïnteresseerde gebruikers, naar ruimte én naar materiaalproducenten die circulaire demonteerbare bouwoplossingen kunnen bieden voor ingrepen die nodig zijn in de Potterij. In het voorjaar van 2020 brachten we via enkele trefdagen de geïnteresseerde materiaalproducenten en aannemers bij elkaar om alle expertise optimaal op elkaar af te stemmen. In de komende maanden worden alle werken uitgevoerd.