Gebruik van bodemmaterialen (grondverzet)

Voor de uitvoering van de grond-, bagger of ruimingswerken kan een technisch verslag nodig zijn. De bouwheer moet het technisch verslag laten opmaken door een erkende bodemsaneringsdeskundige. In het technisch verslag gaat de erkende bodemsaneringsdeskundige na hoe het bodemmateriaal opnieuw gebruikt kan worden. Zo kan de aannemer die de werken uitvoert, nagaan waar en hoe hij de bodemmaterialen kan gebruiken. 

Hier vindt u een schema waarmee u kunt nagaan of u een technisch verslag moet laten opmaken. 

U bent niet verplicht om vooraf een technisch verslag op te laten stellen. U mag het bodemmateriaal tijdelijk opslaan op uw eigen terrein of direct afvoeren naar een tussentijdse opslagplaats. De uitbater van de tussentijdse opslagplaats neemt dan de verplichting van de opmaak van het technisch verslag over en zorgt voor de verdere opvolging van de traceerbaarheidsprocedure. Als u op uw eigen terrein opslaat moet u wel een technisch verslag laten opmaken voordat u de bodemmaterialen opnieuw gebruikt. 

Moet u een technisch verslag laten opstellen? Dan moet u ook de traceerbaarheidsprocedure volgen. U volgt deze stappen:

• Contacteer een architect, een aannemer, een erkende bodemsaneringsdeskundige, en een erkende bodembeheerorganisatie (Grondbank vzw of Grondwijzer vzw) voor concrete informatie.
• Laat een technisch verslag opstellen door de erkende bodemsaneringsdeskundige.
• Stuur eventuele bouwplannen bij in functie van de gerapporteerde bodemkwaliteit. Het kan voordeliger zijn om licht verontreinigde bodem terug op hetzelfde terrein te gebruiken.
• Bezorg het technisch verslag aan een erkende bodembeheerorganisatie. Die spreekt zich uit over de volledigheid van het technisch verslag en levert een conformverklaring af.
• Stel het bestek op en gebruik daarvoor ook de gegevens uit het technisch verslag en de conformverklaring. De informatie over de bodemkwaliteit laat de aannemer toe om de prijs exacter te bepalen.
• Zoek in samenspraak met de architect en de aannemer een plaats van bestemming voor de uitgegraven bodem. U kunt het ook aan de aannemer laten om te beslissen waar hij de bodemmaterialen zal gebruiken. Maak hierover de nodige afspraken.
• Na de uitvoering van de werken levert de erkende bodembeheerorganisatie het bodembeheerrapport aan de aannemer af. De aannemer bezorgt u een kopie van het bodembeheerrapport.

Ook erkende tussentijdse opslagplaatsen, erkende centra voor grondreiniging en erkende inrichtingen voor de behandeling van bagger- en ruimingsspecie kunnen bodembeheerrapporten afleveren, maar alleen voor de bodemmaterialen die ze zelf verhandelen.

Als er een technisch verslag nodig is, moet de aannemer altijd de traceerbaarheidsprocedure volgen. 

De aannemer volgt deze stappen:

• De aannemer bezorgt de nodige gegevens aan de erkende bodembeheerorganisatie.
• De erkende bodembeheerorganisatie levert een grondverzettoelating af.
• De aannemer voert de werken uit en voert de bodemmaterialen af. Bij het transport worden vrachtbrieven gevoegd.
• Na de uitvoering van de werken vraagt de aannemer een bodembeheerrapport aan bij de erkende bodembeheerorganisatie. De aannemer bezorgt een kopie van het bodembeheerrapport aan de opdrachtgever.

Ook erkende tussentijdse opslagplaatsen, erkende centra voor grondreiniging en erkende inrichtingen voor de behandeling van bagger- en ruimingsspecie kunnen grondverzettoelatingen en bodembeheerrapporten afleveren, maar alleen voor de bodemmaterialen die ze zelf verhandelen.

Elk vervoer van bodemmaterialen met een voertuigcombinatie van meer dan 3,5 ton moet aan een erkende bodembeheerorganisatie gemeld worden.

Er zijn verschillende administratieve verplichtingen als u bodemmaterialen wilt vervoeren. Er zijn specifieke transportdocumenten naargelang de hoeveelheid, de aard van de verontreiniging, het afgelegde parcours en de uiteindelijke bestemming. Een overzicht van die verplichtingen vindt u hier.

Bij bouwen en verbouwen moet u in de meeste gevallen over een omgevingsvergunning ( “bouwvergunning”) beschikken. De begrippen bouwen en verbouwen worden heel ruim opgevat. Zo heeft u ook voor het ophogen van een terrein soms een omgevingsvergunning nodig. Voor meer informatie wendt u zich best tot de stedenbouwkundige dienst van uw gemeente.

Voor de langdurige opslag van bodemmaterialen en voor de behandeling ervan moet u over een omgevingsvergunning beschikken. De vergunning regelt de uitbating van de inrichting. Alle inrichtingen die hinderlijk zijn voor het milieu of de mens zijn opgenomen in de indelingslijst als bijlage bij het VLAREM. Soms volstaat de melding van de activiteit en is er geen omgevingsvergunning nodig.

De regeling voor het gebruik van bodemmaterialen heeft als doel de verspreiding van aangerijkte of verontreinigde bodemmaterialen te beheersen.

Bodemmaterialen die aan de waarde voor vrij gebruik van bijlage V van het VLAREBO voldoen, mag u overal en zonder beperkingen gebruiken. Dus ook in een bouwkundige toepassing of in een vormvast product.

Bodemmaterialen die niet voldoen aan de waarden voor vrij gebruik, maar wel aan de bodemsaneringsnormen van het bestemmingstype III (bijlage IV van het VLAREBO), mag u afvoeren en elders gebruiken. Als voorwaarde geldt wel dat een studie van de ontvangende grond moet aantonen dat het gebruik van de bodemmaterialen geen bijkomende grondwaterverontreiniging kan veroorzaken en dat mogelijke blootstelling aan de verontreinigende stoffen geen extra risico oplevert. Bovendien moeten de aangevoerde bodemmaterialen voor alle stoffen voldoen aan de 80% van de bodemsaneringsnorm van de ontvangende grond. De studie van de ontvangende grond wordt door een erkende bodemsaneringsdeskundige opgemaakt.

Het is verboden om partijen verontreinigde bodemmaterialen opnieuw te gebruiken of partijen verontreinigde bodemmaterialen te mengen om de verontreiniging te verdunnen.

De gebruiksmogelijkheden van de bodemmaterialen zijn in het technisch verslag opgenomen.

Een kadastrale werkzone is een deel van de projectzone waar de bodem overal eenzelfde graad van verontreiniging vertoont. Zo’n kadastrale werkzones maken het mogelijk om uitgegraven bodem zoveel mogelijk binnen de werf te hergebruiken. Het gebruik van de bodematerialen mag de bestaande bodemtoestand niet nadelig beïnvloeden.

Bodemmaterialen die voldoen aan 80% van de bodemsaneringsnorm van het bestemmingstype van de kadastrale werkzone, mag u vrij gebruiken binnen de kadastrale werkzone.

Bodemmaterialen die hogere waarden bevatten dan 80% van de bodemsaneringsnorm mag u binnen de kadastrale werkzone gebruiken, op voorwaarde dat u werkt volgens een code van goede praktijk. Deze code van goede praktijk houdt in dat het gebruik in de kadastrale werkzone geen ernstige nadelige en relevante wijziging van milieurisico's tot gevolg heeft.

Het is verboden om partijen verontreinigde bodemmaterialen opnieuw te gebruiken of partijen verontreinigde bodemmaterialen te mengen om de verontreiniging te verdunnen.

De gebruiksmogelijkheden van de bodemmaterialen zijn in het technisch verslag opgenomen.

Bodemmaterialen worden niet alleen gebruikt als bodem, maar ook als grondstof in bouwwerken of in producten. We spreken dan van bouwkundig bodemgebruik of gebruik van bodem in een vormvast product. Voorbeelden zijn het gebruik van zandige bodem als funderingszand of als grondstof voor de aanmaak van beton. Klei en leem worden dan weer gebruikt voor de aanmaak van bakstenen. In de grondverzetsregeling wordt bepaald dat de minister bevoegd voor leefmilieu een lijst opstelt van toepassingen die in aanmerking komen voor het bouwkundig bodemgebruik of het gebruik van bodem in een vormvast product. In die lijst worden de toepassingen en de producten die in aanmerking komen eenduidig omschreven.

Indien het bodemmateriaal voldoet aan de waarden vermeld in bijlage V van het VLAREBO kan de bodem overal vrij gebruikt worden en dus ook in een bouwkundige toepassing of in een vormvast product.

Bodemmaterialen die concentraties van stoffen bevatten die hoger zijn dan de waarden voor vrij gebruik komen in aanmerking voor bouwkundig bodemgebruik of voor het gebruik in een vormvast product, indien de bodemmaterialen voldoen aan de voorwaarden opgenomen in bijlage VI en VII van de VLAREBO.

Bijlage VI geeft de maximale totaalconcentraties aan verontreinigende stoffen die in de uitgegraven bodem aanwezig mogen zijn.

Bijlage VII geeft de maximale uitloogwaarden voor de zware metalen en metalloïden. Deze waarden gelden voor de bepaling van de uitloogbaarheid met behulp van de éénstapsschudtest (methode CMA 2/II/A.19).

Het is verboden om partijen verontreinigde bodemmaterialen opnieuw te gebruiken of partijen verontreinigde bodemmaterialen te mengen om de verontreiniging te verdunnen.

De gebruiksmogelijkheden van de bodemmaterialen zijn in het technisch verslag opgenomen.

Het begrip ‘gebruik van bodemmaterialen binnen een zone voor het gebruik ter plaatse’ is alleen van toepassing voor de aanleg of het herstel van nutsleidingen of rioleringen, het herstel van oevers of dijkprofielen, het hergebruik van opzijgeschoven teelaarde bij vergunde ontginningen, voor de proefsleuven in archeologie en het herstel van kust en duinen. Bij deze werken wordt de bodem op of nabij dezelfde plaats en onder dezelfde condities in dezelfde toepassing teruggebracht. Voor het gebruik van de bodemmaterialen binnen een zone voor het gebruik ter plaatse geldt een vrijstelling voor de opmaak van het technisch verslag als de zone volgens een code van goede praktijk wordt afgebakend en als de bodem volgens een code van goede praktijk wordt gebruikt.

Andere types van grondwerken komen nooit in aanmerking voor het gebruik van bodemmaterialen binnen een zone voor het gebruik ter plaatse, ook al gebruikt u alle bodem terug op uw eigen terrein. In de context van de grondverzetsregeling wordt dit niet beschouwd als gebruik ter plaatse.

We gebruiken codes van goede praktijk en een richtlijn om te garanderen dat iedereen volgens dezelfde regels werkt. U vindt alle informatie hier.

In de bodem vindt u soms stenen of andere bodemvreemde materialen. Het gehalte aan stenen in de bodemmaterialen mag echter nooit hoger zijn dan 25% om nog van een bodem te kunnen spreken. Zijn er hogere gehaltes aan stenen vastgesteld? Dan wordt de partij als een afvalstof beschouwd.

Als er stenen in de bodem voorkomen, is het belangrijk of de stenen van nature aanwezig zijn. Voor stenen die van nature aanwezig zijn, zoals kalksteenbanken, legt de wetgeving geen beperkingen op. Ook voor plantenresten die van nature in de bodem voorkomen, worden geen beperkingen opgelegd.

Voor materialen die niet van nature aanwezig zijn, worden voorwaarden opgelegd in functie van het gebruik. Hiertoe moet men de bodemvreemde materialen op de volgende manier onderverdelen:

In functie van het beoogde gebruik gelden deze bepalingen:

• Bij gebruik van bodemmaterialen als bodem buiten de kadastrale werkzone moet u alle stenen groter dan 5cm uitzeven en moet u bijkomend zeven totdat de bodem minder dan 5 gewichtsprocent stenen bevat. Bovendien mag er in de bodem niet meer dan 1 gewichtsprocent en volumeprocent bodemvreemd steenachtig en niet steenachtig materiaal aanwezig zijn.
• Bij gebruik van bodemmaterialen binnen de kadastrale werkzone, bij bouwkundig bodemgebruik en bij gebruik in een vormvast product mogen hoogstens 25% stenen en steenachtig materiaal aanwezig zijn. Bovendien mag het bodemmateriaal niet meer dan 1 gewichtsprocent en volumeprocent bodemvreemd niet steenachtig materiaal bevatten.

Planten en dieren kunnen door toedoen van de mens op plaatsen belanden waar ze van nature niet voorkomen. Dit kan opzettelijk gebeuren (bijvoorbeeld met tuinplanten) of onopzettelijk (bijvoorbeeld door verplaatsing van bodemmaterialen). Wist u dat één op twintig planten wereldwijd ergens beland is waar die van nature niet thuis hoort? Deze uitheemse soorten veroorzaken meestal geen problemen. In uitzonderlijke gevallen doen de nieuwkomers het echter zó goed dat ze flink wat schade veroorzaken. Japanse duizendknoop bijvoorbeeld.

Hoewel de grondverzetsregeling geen extra verplichtingen oplegt, is het belangrijk om na te gaan of Japanse duizendknoop aanwezig is vooraleer het grondverzet uit te voeren. Neem voorzorgsmaatregelen tijdens de uitvoering van de grondwerken als de plant aanwezig is. U moet voorkomen dat de plant zich verder kan verspreiden door het gebruik van de uitgegraven bodem op een andere plaats. Bij goed ontwikkelde duizendknoophaarden is een bestrijdingsplan nodig. In zo’n plan moet men rekening houden met de terreinomstandigheden en een voldoende lange uitvoeringstermijn (minstens vijf jaar). U kunt de planten afdekken, regelmatig maaien of uitgraven. Begrazing is ook een optie. Voor de behandeling van invasieve exoten is het zeer belangrijk om hervestiging te vermijden.

Heeft u Japanse duizendknoop gespot? Geef dit dan zeker door via Waarschuwingssysteem Invasieve Exoten - Waarnemingen.be (wel eerst even registreren). Probeer zeker ook een foto te uploaden. Zo krijgen we een beter zicht op de verspreiding van deze plant. Lees meer over de Japanse duizendknoop en andere uitheemse soorten op Ecopedia, Zonder is gezonder, Alien plants Belgium.

We gebruiken standaardprocedures en codes van goede praktijk om te garanderen dat iedereen volgens dezelfde regels werkt. U vindt ze hier.

U vindt alle vaktechnische informatie en de wettelijke verplichtingen bij het gebruik van bodemmaterialen hier.