Herontwikkeling van verontreinigde terreinen

Ambtshalve Bodemsanering ex-Massive Mortsel en omgeving

In augustus 2023 startte in opdracht van de OVAM de eerste fase van de bodemsaneringswerken op de voormalige terreinen van Massive en omgeving in Mortsel. De eerste resultaten zijn positief. Begin augustus 2024 is ook de tweede fase van start gegaan. In oktober 2024 is ook voorzien om het eerste deel van de PFAS-sanering te starten.

Hoe is de verontreiniging ontstaan?

Tussen 1926 en 1986 produceerde de firma Massive op de terreinen langs de Heirbaan en Ijzerenweglei lichtarmaturen. Bij verschillende bodemonderzoeken op de voormalige terreinen van Massive werd een grond- en grondwaterverontreiniging met gechloreerde oplosmiddelen vastgesteld en in kaart gebracht. We stelden de grondwaterverontreiniging aan de stroomafwaartse kant ook vast ter hoogte van het natuurgebied ‘Klein Zwitserland’ en onder de woonwijk ‘Dieseghem’.

Er is een risico voor het milieu gelinkt aan de verspreiding van de verontreiniging waardoor deze gesaneerd moet worden. In afwachting van de sanering werden gebruiksadviezen geformuleerd om potentiële gezondheidsrisico’s te vermijden:

Bij de uitvoering van bemalingen is het aangewezen om maatregelen te nemen om de verspreiding van de grondwaterverontreiniging tegen te gaan.
Het is afgeraden om het grondwater te gebruiken voor diverse toepassingen, zoals drinkwater, sproeien van de tuin of voor persoonlijke hygiëne..

Meer algemene info over gebruiksadviezen vindt u op ovam.vlaanderen.be/gebruiksadviezen.

Hoe wordt de bodemsanering aangepakt?

Ter hoogte van de bronzones in het KMO-gebied Heirbaan vinden graafwerken plaats om de verontreinigde grond te ontgraven en af
te voeren. Door lozingen in de gracht langs de bedrijfsgebouwen in Klein-Zwitserland dienen twee delen van deze gracht eveneens ontgraven te worden om de bronzone (waar de verontreiniging is ontstaan) weg te nemen. De verontreinigde grond wordt afgevoerd voor verwerking.

De grondwaterverontreiniging, ter hoogte van de KMO-zone, natuurgebied Klein-Zwitserland en woonwijk Dieseghem, wordt behandeld door de micro-organismen in de bodem te stimuleren en zo de verontreiniging biologisch af te breken. Daarvoor plaatsen we verschillende injectiefilters ter hoogte van de bronzones en in schermen in Klein-Zwitserland en langs het openbaar domein van woonwijk Dieseghem. Via deze injectiefilters brengen we de voedingsstoffen voor de micro-organismen in de bodem waarmee we de biologische afbraak activeren. We voeren geen werken uit op het privaat terrein van de woningen in de wijk Dieseghem.

Stand van zaken eerste fase saneringswerken

De bodemsanering wordt gefaseerd uitgevoerd. De eerste fase (kern 1 en pluim 1) werd beschreven in het bodemsaneringsproject van 10 mei 2023 en is gestart in augustus 2023 met graafwerken en plaatsing van injectiefilters, onder meer langs de Dieseghemlei en Osylei. Een plan van de saneringsinfrastructuur vindt u hier.

Ontgraving van de kernzone

Injecties

Plaatsing injectiefilters

Momenteel volgen we de behaalde resultaten op. De afbraak is lopende, maar er zullen nog bijkomende voedingsstoffen in de bodem geïnfiltreerd moeten worden om de verontreiniging verder af te breken. We plannen een volgende injectieronde in het voorjaar van 2025.
De maatregelen voorzien langs de spoorweg zijn voorlopig niet nodig.

Geplande werken tweede fase saneringswerken

De tweede fase verloopt analoog en heeft betrekking op de terreinen ten noorden van de Ijzerenweglei (kernen 2 tot 5 terreinen ex-Massive), Klein-Zwitserland en de woonwijk tussen de Osylei en de Anna Van Hoornstraat (pluimen 2 tot 5). De saneringsaanpak werd beschreven in het tweede gefaseerd bodemsaneringsproject van 15 februari 2024.

Er worden graafwerken voorzien van twee kernen binnen de bedrijfsgebouwen en van de gracht in Klein-Zwitserland langs de bedrijfsgebouwen. Daarnaast zullen we injectiefilters plaatsen via een machinaal boortoestel binnen de bedrijfsgebouwen, langs de wandelpaden van Klein-Zwitserland en op het openbaar domein (Ijzerenweglei, Wouter Volcaertstraat en Anna Van Hoornstraat). Net zoals bij de eerste fase worden via deze filters voedingsstoffen geïnjecteerd om de micro-organismen in de bodem te stimuleren en de verontreiniging biologisch af te breken.

Het injecteren van de voedingsstoffen zal in vier fases gebeuren met een tussenperiode van ongeveer één jaar. Tussendoor en nadien controleren we de bereikte resultaten door grondwaterstalen te nemen en te analyseren. De totale duur van de volledige sanering zal ongeveer tien jaar in beslag
nemen.

De te ontgraven zones en te plaatsen injectiefilters zijn weergegeven op dit plan.
De bodemsaneringswerken werden begin augustus 2024 opgestart ter hoogte van de KMO-zone. In de loop van september worden de injectiefilters in de Wouter Volcaertstraat geplaatst en eind september in de Anna Van Hoornstraat. De werken in Klein-Zwitserland gaan begin oktober van start. Vervolgens starten we met de injectie van de voedingsstoffen via de nieuwe injectiefilters.

Bodemonderzoek naar PFAS

Om het globaal bodemonderzoek naar PFAS juridisch mogelijk te maken, stelde de OVAM de locatie vast als ‘site’. Het siteonderzoek werd eind maart ingediend en begin juli 2024 beoordeeld door de OVAM. Tijdens het siteonderzoek heeft de bodemsaneringsdeskundige stalen van de grond en het grondwater genomen ter hoogte van de voormalige activiteiten die potentieel PFAS-verontreiniging konden veroorzaken, in dit geval de terreinen van de voormalige Massive-fabriek.

Er werden vijf kernen met PFAS-verontreiniging vastgesteld die in het siteonderzoek in kaart gebracht werden. Uit de risico-evaluatie blijkt dat er geen risico’s zijn voor de mens maar dat er voor één kern wel een ecotoxicologisch risico is en voor vier kernen een risico op verdere verspreiding.
Er werd besloten dat voor vier van de vijf kernen er noodzaak is tot sanering. De kosten van de sanering van deze site zijn niet voor de eigenaar of de koper.

Sanering PFAS-verontreiniging

Eén van de vier te saneren kernen situeert zich ter hoogte van de gracht langs de gebouwen van de KMO-zone in Klein-Zwitserland. Deze verontreiniging overlapt voor een deel met de verontreiniging gechloreerde oplosmiddelen waarvoor reeds voorzien werd om twee kernzones te ontgraven.

Om de hinder voor Klein-Zwitserland te beperken tot één fase werd besloten om de PFAS verontreiniging in de gracht samen met sanering van de gechloreerde oplosmiddelen aan te pakken. De saneringsaanpak werd beschreven in het eerste gefaseerd beperkt bodemsaneringsproject van 24 juli 2024. Er wordt voorzien om het volledige traject van de gracht te ontgraven tot ca. 0,5 m diepte en de verontreinigde grond af te voeren voor verwerking. De uitvoering van deze werken is gepland in oktober 2024.

De saneringsaanpak van de overige kernen zal in andere, nog op te maken bodemsaneringsprojecten vastgelegd worden.